(Lees hier de start van het verhaal. Klik hier voor het personenregister)
Ik sta voor de moeilijkste keuze ooit in mijn jonge leven. Kiezen zal de mensheid ook moeten doen, terwijl de tijd meer en meer dringt. In Mutele slaan ze spijkers met koppen. Bart schrijft nog maar eens een opinie. Elisa en Mona sluiten zich aan bij de Collapsonauten.
Woensdag 4 september 2041 – 391,84 ppm
De basketbal ligt roerloos aan onze voeten. Lu heeft haar hoofd op mijn schouder gelegd. We zouden uitgelaten moeten zijn. De voorbije maanden hebben we een zalige tijd gehad samen. De klik is alleen maar sterker geworden. We zijn zelfs op bezoek gegaan bij elkaar thuis. Mijn mama en papa zijn heel enthousiast over Lu. Al werd er tijdens het eten flink gediscussieerd over de voor- en nadelen van gentechnologie. Een gesprek voeren met de oma van Lu was niet mogelijk. Maar de oude mevrouw glimlachte bemoedigend naar me, vanuit haar ziekbed thuis. Wat volgens Lu heel veel betekent. We zijn zo blij dat we elkaar gevonden hebben.
‘Ik denk dat je zo’n kans maar een keer krijgt, dat je het moet doen’ opent Lu het gesprek. ‘Je hebt net toestemming gekregen van je klasgenoten om dit schooljaar je leertraject te vervangen door die wereldreis.’ Ik zucht diep ‘ik weet het, maar ik wil bij je zijn, ik kan je geen dag missen. Niemand weet hoelang we weg zullen zijn, wie weet wel langer dan een jaar.’ Ik kijk al maanden uit naar het avontuur met het luchtschip. De wereld verkennen, zien hoe op andere plaatsen mensen oplossingen vinden. Ik heb het al vaker gevraagd, ik probeer het nog eens. ‘Kan jij niet meevliegen?’ Nu is het de beurt aan Lu om diep te zuchten. ‘Dat zou ik zo graag. Maar wie zal dan voor mijn oma zorgen. Ze is ziek, ze is alleen, ze spreekt nauwelijks Nederlands, enkel Mandarijn. En dan is er nog mijn project in het Technologiepark. De experimenten met de droogtebestendige aardappel kan ik nu niet stilleggen.’
De lanceerdatum van de Aeromoddeler is gepland op zondag 6 oktober. De komende maand zullen we nog veel zuchten. Ik weet echt niet wat ik ga doen.
***
De poging om in Davos een alternatief plan uit te werken tegen de wereldregering van de Stedenraad is mislukt. De verzamelde oude krokodillen zijn er niet in geslaagd de rangen te sluiten. Hun plan met de naam ‘Atlas Schrugged’ is gericht op het restaureren van een totaal vrije markt en het schrappen van elke vorm van overheidsregulering. De belofte dat ‘iedereen daar beter zal van worden’ kan echter niet overtuigen.
De laatste hindernis om de wereldorde te herschikken is daarmee verdwenen. Nu begint het echte werk. De Stedenraad heeft zichzelf de opdracht gegeven een ‘grondwet van planeet aarde’ te schrijven. Een conventie waar iedereen kan aan bijdragen. Elke homo sapiens vanaf 12 jaar krijgt het recht mee te stemmen over alle artikelen die in deze wet zullen komen. De procedure zal vijf jaar in beslag nemen. In die tussentijd zullen via wereldwijde referenda al urgente beslissingen genomen kunnen worden. De aankondiging van dit titanenwerk brengt perspectief in deze dreigende tijden. Steeds meer regio’s sluiten zich aan, bijna zeventig procent van de wereldbevolking kan via de stadsregio waar ze wonen deelnemen aan het proces.
BeterGent lanceert meteen het voorstel om het gesprek te starten op basis van de vijftien punten van het Manifesto van The Leap, een beweging die in 2019 ontstond onder impuls van Naomi Klein. Het idee wordt opgepikt door de kerngroep van de tachtig burgers die de eerste ontwerpen zullen schrijven. Ze krijgen zes maanden de tijd om een eerste voorstel uit te werken. Bij de groep zitten zeven Europeanen.
***
In Mutele, aan het drielandenpunt Zuid-Afrika, Mozambique en Zimbabwe wordt hard gewerkt aan een nieuwe stad. Twee miljoen voormalige bewoners van Kaapstad willen hier een nieuwe toekomst opbouwen. John helpt mee met het uittekenen van de medische infrastructuur. Yoko assisteert hem. Ze had niet veel zin in een terugkeer naar Sendai, net buiten de 100-kilometer zone rond Fukushima. Met haar organisatorisch talent vult ze de visionaire en nonchalante John goed aan. Ondanks het leeftijdsverschil klikt het op vele vlakken tussen Yoko en John. Af en toe vraagt iemand lachend of ze samen in de Hilton logeren.
Er heerst een grote bedrijvigheid en een optimistische sfeer in Mutele. De jonge en hoogopgeleide populatie grijpt deze kans met beide handen. Het is opvallend hoe vrouwen hier het voortouw nemen in de bouw van deze stad die klimaatpositief en circulair zal zijn. Het moet de eerste volledig fossielvrije stad ter wereld worden. De opmerkelijkste keuze is dat de hele stad in hout wordt gebouwd. De flatgebouwen, de bruggen, de rioleringen, de fietspaden en zelfs de windturbines. Daarvoor is ongeveer achttien miljoen kubieke meter hout nodig. De CO2 die daarin ligt opgeslagen komt overeen met de volledige uitstoot van Zimbabwe in 2040, namelijk 17 miljoen ton. De winst die gemaakt wordt door het vermijden van plastic, cement en beton is minstens even groot. De keuze voor hout zorgt voor een enorme jobcreatie en is een stimulans voor duurzame bosbouw in volledig sub-Sahara Afrika. Brillante ingenieurs slagen er in flatgebouwen in kruislaaghout te ontwerpen met een hoogte tot 150 meter. Het project is mee de oorzaak van de sterk dalende vraag om hout in te zetten als biomassa. Hout is te waardevol om energie van te maken.
Er is nog goed nieuws in Afrika. De geboortecijfers zijn de voorbije twee decennia veel sneller gedaald dan was voorspeld. De verklaring is niet zozeer het groot aantal slachtoffers van het Demeter virus in dit continent. Wel enkele doorbraken op vlak van sanitair en kleinschalige lokale energie, zonneovens en opleidingsprogramma’s voor meisjes. Het massaal introduceren van de Sunglacier, een condensatietoestel dat watermoleculen uit de lucht haalt, maakt dat de dagelijkse zoektocht naar drinkbaar water overbodig.
Het verminderen van de kindersterfte in combinatie met het onbeperkt beschikbaar stellen van anticonceptiva heeft een grote impact op de Afrikaanse fertiliteitscijfers. Omdat vrouwen geen hout meer moeten sprokkelen of water halen kunnen ze naar school, worden erosie en ontbossing vermeden en is het geweld tegen vrouwen sterk gedaald. Bij deze nieuwe generatie zelfbewuste vrouwen is de vruchtbaarheidsgraad gezakt tot twee, bij het begin van deze eeuw was het nog bijna vijf. De voorspelling voor het aantal mensen op het Afrikaanse continent in 2050 is bijgesteld van 2,6 naar 1,8 miljard.
***
Hoeveel tijd hebben we nog? Dat is wellicht de belangrijkste vraag. De dreiging van de stijgende zeespiegel is reëel, de gevreesde kantelpunten rond de klimaatchaos komen elke dag dichterbij. Ik ben niet blind voor de positieve tendensen. De satelliet-metingen wijzen op een continu daling van de uitstoot van broeikasgassen. Verrassende nieuwe initiatieven overal ter wereld tonen dat de oplossingen er zijn. De mariene permacultuurprojecten in de Noordzee, de houten stad van Mutele, het herstellen van Wetlands in Alaska, het versneld uitfaseren van alle fluorkoolwaterstoffen, het meer en meer toepassen van intelligent glas, de decimering van vliegverkeer en scheepvaart, het ruimte maken voor meer wildparken. Ik kan nog even doorgaan met de lijst van hoopvolle ontwikkelingen sinds de VMM. Toch is het niet genoeg. Zo is ondertussen duidelijk geworden dat het verminderd gebruik van verbrandingsmotoren voor een bijkomende opwarming zorgt. De laag fijn stof en roet van de verbranding gaf niet enkel aanleiding tot gezondheidsproblemen maar ook tot het blokkeren van een deel van de inkomende zonnestralen. Nu die vuile laag steeds dunner wordt verdwijnt het afkoelend effect ervan. De wetenschappers gaan ervan uit dat de evolutie naar propere lucht tot een halve graad extra opwarming kan leiden. Dat maakt dat we zo goed als zeker de cruciale kaap van de twee graden dit decennium zullen overschrijden. De situatie wordt alsmaar prangender. De tijd is al op.
Toch kiezen een aantal landen en regio’s verder voor een blinde koers. Deze regimes stellen eigenbelang boven planetair belang. Ze blijven inzetten op fossiele brandstoffen en dragen bij tot de verdere vernietiging van de ecosfeer. Het gaat om minder dan een kwart van de regimes op de wereld, en dat is ruim voldoende om de toekomst van iedereen op het spel te zetten.
De vooruitzichten voor het tweede deel van deze eeuw zijn allesbehalve rooskleurig. De schokken van de voorbije twee decennia kwamen hard aan. Onze economie is gekrompen, onze levenstandaard is gemiddeld achteruitgegaan en er was onnoemelijk veel menselijk leed. Toch is het grootste deel van de wereld niet in chaos en anarchie terechtgekomen. Dit laatste zou wel kunnen gebeuren als we de tweegraden grens passeren en de runaway klimaatverandering toeslaat. Of mocht ons fragiele ecosysteem het finaal begeven door het verder verlies aan biodiversiteit. Of het meest realistische scenario: beiden tegelijk.
Zelfs al komt er een wereldregering die erin slaagt de noodzakelijke drastische maatregelen te nemen blijft de vraag. Wat doen we met de schurkenstaten? Zij die natuur blijven vernietigen, ongelijkheid in stand houden en geen rekening houden met planetaire grenzen. Het is een discussie die we angstvallig uit de weg gaan. Welke instrumenten hebben we om de grote vervuilers tot de orde te roepen? Moeten we de optie overwegen om geweld te gebruiken om de toekomst van de mensheid veilig te stellen? Welke machtsmiddelen hebben we ter beschikking? Is oorlog in zo’n situatie te verantwoorden? Of laten we toe dat we allemaal de dieperik ingesleurd worden door een beperkte groep vrijbuiters? Een antwoord heb ik niet. Maar de vragen kunnen we niet blijven ontwijken.
(Blogstuk van Bart Den Doncker)
***
Het heeft Joris wel wat moeite gekost, maar uiteindelijk is het hem gelukt. Zowel zijn vrouw Elisa als zijn dochter Mona gaan de opleiding tot Collapsonaut volgen. De ervaringen van de voorbije jaren indachtig en vooruitkijkend op nieuwe schokken die op komst zijn heeft de stadraad beslist een nieuw netwerk op te richten. Collapsonauten zijn burgers die een opleiding volgen om hun buren te begeleiden bij trauma’s. Pablo Servigne is de zestig gepasseerd en trekt Europa rond om deze opleiding te verzorgen. Gedurende drie weken zullen zeshonderd Gentenaars een intensief programma van theorie en oefeningen afwerken. Mona en Elisa zitten samen achteraan in de grote Aula van het UFO-gebouw. In de inleiding bespreekt Servigne de resultaten van uitgebreid sociologisch onderzoek over de nasleep van diverse rampen. De mate waarin gereageerd wordt met solidariteit en wederzijdse hulp is vooral afhankelijk van het sociaal kapitaal dat in de periode voor de ramp is opgebouwd. Daarom is het van cruciaal belang dat buren elkaar kennen en vertrouwen. De aanwezigheid van nabijheidsnetwerken verhoogt op significante wijze de veerkracht. Op een slide toont de gedreven Servigne wat er allemaal op het programma staat. Hoe slecht nieuws brengen? Omgaan met de veelheid van gevoelens die vlak na een catastrofe opduiken. Dansen met onzekerheid. Begeleiden van het rouwproces bij slachtoffers. Bespreken van existentiële vragen. Actief luisteren. Hervinden van de zin van het leven. Een meer vreugdevol leven leiden na een ramp.
Mona kijkt wat verbaasd naar haar moeder. ‘Zou dit echt mogelijk zijn?’ ‘Sst,’ fluistert Elisa die aandachtig luistert naar het eenvoudig Engels van deze Fransman, ‘ik denk het wel, daarom zijn we hier hé.’ Onbewust houdt Mona haar handen op haar buik. Dit moet ik straks allemaal aan Apple vertellen, denkt ze. Voor het eerst in lange tijd voelt ze zich wat optimistischer. ‘Ik weet hoe ik ons kindje wil noemen.’ Zegt ze stil tegen zichzelf.
Low Impact Man 