II.XIII. artificiële dommigheid

(Lees hier de start van het verhaal. Klik hier voor het personenregister)

Ik begin beter en beter te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit. Ik luister aandachtig naar de lange gesprekken van mijn ouders met de vele bezoekers die bij ons thuis langs komen. Als ik de kans heb lees ik stukjes in de krant of hang ik wat rond op internet. In de klas bespreken we regelmatig ‘maatschappelijke kwesties’. Eerlijk gezegd spreekt me dit meer aan dan de dagelijkse momenten natuurmeditatie of yoga. Omdat we een werkje mogen maken over geschiedenis trek ik mijn stoute schoenen aan en ga bij Bart op bezoek. Ik beschrijf het voor de aardigheid vanuit de derde persoon. Maar eerst toch een korte stand van zaken vanuit BeterGent. Want zo noemen wij onze steeds groeiende stadsregio. De kwestie van Serge Slegers deed ook heel wat stof opwaaien in die tijd. Dat moet je er ook nog even bijnemen.

Vrijdag 14 oktober 2033 – 408,51 ppm

De Gentse stadsregio is de voorbije jaren flink gegroeid. De inwoners van Sint-Niklaas, Lokeren, Wetteren, Zelzate, Deinze, Waregem, Geraardsbergen, Tielt en zelfs Terneuzen hebben na een referendum beslist zich aan de sluiten. In het oosten grenst de Gentse stadregio aan die van Mechelen-Brussel-Leuven-Waver. In het noorden aan de kleinere regio Antwerpen die tot Essen en Hoogstraten gaat. Binnen de Gentse stadsregio bevindt zich een kleine enclave: Sint-Martens-Latem. Het was jarenlang de rijkste gemeente van het land. Een harde kern van oude rijken wil het Gentse model niet volgen. De maatregel om grondbezit af te schaffen en paarden te elimineren is daar als pure horror ervaren. Toen de uitgebreide Gentse stadsraad in 2030 alle SUV’s verbood (ook de elektrische) groeide de weerstand alleen maar. Alleen moeten de voormalige miljonairs het stellen met eenzelfde Europese basisinkomen en kraakt deze residentiële randgemeente in haar voegen. Er zijn pogingen om aan te sluiten bij de Antwerpse regio, maar praktisch ligt dit nogal moeilijk.

Omdat het in Gent behoorlijk goed gaat, zeker in vergelijking met de rest van de wereld duiken nieuwe problemen op. Steeds meer mensen willen hier komen wonen. Bijvoorbeeld bezorgde kustbewoners – zeker na het springtij drie jaar eerder. Maar ook ideologische vluchtelingen uit Antwerpen en een handvol nucleaire migranten uit Japan. In BeterGent is de houding tegenover nieuwkomers behoorlijk welwillend, maar er zijn natuurlijk grenzen aan wat de stad aankan. Met ruim twee miljoen inwoners en een bevolkingsdichtheid van 450 inwoners per vierkante kilometer is de puzzel lastig. Er is ruimte nodig voor wonen, voor natuur, voor voedsel, voor energievoorziening, voor nijverheid, wateropslag en infrastructuur. Een bijzondere werkgroep van de stadraad werkt aan een totaalplan rond deze moeilijke kwestie. Vermijden dat het succes van de regio haar ondergang wordt.

Uit tweejaarlijkse geluksmetingen blijkt dat Gent bij de top van de Europese regio’s hoort. In een aantal naburige regio’s is de sfeer veel grimmiger. Er is meer ongelijkheid, er zijn vaak autoritaire bestuursvormen en veel onvrede. Logisch dat veel mensen hun geluk in BeterGent wilden beproeven. Het plan is niet gericht op het afsluiten van grenzen, maar op een lange termijn oplossing. Mensen die zich willen registreren in BeterGent kunnen een vergunning voor vijf jaar krijgen. In die tijd hebben ze recht op de lokale programma’s rond huisvesting, tewerkstelling, onderwijs en zorg. Tegelijk moeten ze zich engageren om een uitgebreide opleiding te volgen rond democratie, veerkracht en transitie. Met deze nieuwe kennis en vaardigheden kunnen ze dan terugkeren naar de regio van herkomst met als doel mee te werken aan het implementeren van de nieuwverworven inzichten.  Later zou zelfs gesproken worden over de ‘vergentsing’ van regio’s door deze teruggekeerde inwoners. Als een veilige terugkeer niet mogelijk is worden deze mensen ingezet in andere regio’s. Vaak doen ze eerst een tijdje stage in Sint-Martens-Latem. Het achterliggende idee van het plan is eenvoudig. Als de stadsregio’s rond BeterGent beter scoren bij de geluksmeting zal de instroom van nieuwe mensen vanzelf dalen.

***

Er is heel wat belangstelling in de rechtbank van Brugge, die omwille van de stijgende zeespiegel tegenwoordig zitting houdt in Torhout.  Zowel nationale als internationale media zijn aanwezig om deze tot de verbeelding sprekende zaak op te volgen; de zaak Serge Slegers. De man in kwestie was ooit een veel geziene gast in quizprogramma’s op televisie en een van de eerste deelnemers aan een experiment met neuroprotheses. In achtentwintig kreeg hij als eerste een geheugenchip ingepland. Het experiment rond hybride artificiële intelligentie had als doel het probleemoplossend vermogen van de mensheid naar een hoger niveau te tillen. Na de SMB en de VVM bleef het geloof in technologie behoorlijk standhouden. Serge had gekozen voor een geheugenuitbreiding van 46 Exabytes, genoeg om de gezamenlijke kennis van alle universiteitsbibliotheken op te slaan. De eerste weken en maanden ging het prima. Serge was een attractie die op elke vraag het antwoord wist. Maar het nieuwe was er snel af, en niemand wou nog meedoen aan een quiz met Serge Slegers. Dus na een eerste ronde succesvolle TV-optredens bleef er voor hem niet veel meer over dan rond te trekken als rariteit. Bij allerlei activiteiten en evenementen werd Serge uitgenodigd om weetjesvragen van het publiek te beantwoorden. Het publiek werd uitdrukkelijk gevraagd om enkel kennisvragen te stellen. Omdat het opsommen van presidenten, rivieren, data en voetballers snel begint te vervelen houdt niet iedereen zich aan deze richtlijnen.

Zo gebeurde het in Pulderbos in de zomer van tweeëndertig. Een evenement van de lokale middenstand. Een veertigtal mensen zijn samengekomen in de cafetaria van de manege. Omwille van de geldende veiligheidsvoorschriften in de Antwerpse stadsregio – regelmatige aanslagen door lonely wolves of consubendes – is het verplicht om bij elke bijéénkomst twee gewapende militairen in te schakelen. Een aan de ingangsdeur en één bij het podium. Serge heeft net vlekkeloos de top tien van de olympische Marathon in Antwerpen in 1920 opgesomd als een jonge vrouw rechtstaat. Ze kijkt Serge recht in de ogen en vraagt: “Serge, wie zie je het liefst, je vader of je moeder?”. Terwijl het publiek zich monkelend afvraagt wat er nu zal volgen is Serge enkele seconden doodstil. Dan grijpt hij bliksemsnel de AK7 uit de handen van de militair naast hem en begint in het wild rond te schieten. Hij stopt pas als de kogels op zijn. Negentien mensen sterven ter plekke, zeventien zijn gewond, waarvan er later nog twee bezwijken. Serge Slegers zit plots weer in het centrum van de belangstelling.

De inzet van het proces is groot. Was het de schuld van het onderzoekersteam dat de prothese heeft geplaatst? Hadden de programmeurs van de software een fout gemaakt waardoor een neurologische kortsluiting ontstond? Kan Slegers aansprakelijk gesteld worden aangezien hij zelf had ingestemd met een mentale update? Heeft de wetgever die de experimenten goedkeurde hier een verantwoordelijkheid? Zou dit het einde zijn van experimenten met ingebouwde Artificiële Intelligentie? Hebben de sensatiebeluste media hier een negatieve rol gespeeld? Dit zal onderwerp worden van een stevige discussie in de komende maanden.

***

Bart zit aan zijn bureau, zijn aerosolmasker tegen zijn mond. Odette zit sokken te stoppen in een zetel in de hoek. Bart werkt aan een stuk waarin hij wil aantonen hoe de middeleeuwse commons ons nog een en ander kunnen leren over het samen beheren van gemeenschappelijke goederen. Er klopt iemand op de deur. Bart maakt zijn masker los, en stapt traag naar de voordeur. Een jongentje met een muts en een te grote meisjesjas staat hem aan te kijken. ‘Bent u meneer Van Donker’ vraagt het ventje met een hese stem. ‘Dat ben ik’ zegt Bart ‘kom binnen als je wil, het is nogal koud hé’. Het jongentje stapt de leefruimte binnen die voor het grootste deel gevuld is met boeken. Bart vraagt wie hij is maar de jongen is te veel onder de indruk om meteen te antwoorden. Bart gaat in zijn gezichtsveld staan en herhaalt ‘beste jongen, wie ben je, wat kan ik voor je doen?’. De jongen knippert even met zijn ogen. ‘Ik ben Man. Man Bachar. Mijn mama zei dat ik wel eens bij jou mocht aankloppen met mijn vragen.’ ‘Parvanah, natuurlijk, die ken ik, je mama. Dan moet ik jou toch ook al eens gezien hebben?’ Man neemt zijn muts af en zegt stil ‘Ja, in het Kapitaal, met mevrouw Rigoberta’. ‘Natuurlijk’ zegt Bart ‘Jij was daar ook bij’ Bart doet teken dat Man kan gaan zitten en neemt zijn jas en muts aan. Hij legt ze op een stapel oude kranten. ‘Ik wil voor de klasgroep een presentatie maken over vroeger. Maar ik weet niet veel van vroeger. Mijn mama zei dat jij zou wel kunnen helpen.’ ‘Ik weet ook veel van vroeger hoor’ klinkt plots de stem van Odette. Man had de oude dame nog niet opgemerkt. ‘Zelfs nog meer dan Bart’.

‘Dit is mijn mama’ zegt Bart. ‘Ze kan inderdaad nog wel een en ander vertellen. Natuurlijk wil ik je helpen Man’ Bart neemt een krukje en gaat tegenover de jongen zitten. Hij heeft een open blik, een licht donkere huid. Bart herkent de trekken van zijn moeder. ‘Maar vroeger is natuurlijk een hele periode. Welke vroeger bedoel je precies.’ ‘Van voor ik geboren ben’ Man haalt een schriftje tevoorschijn om wat te noteren. ‘Mijn vrienden op school zeggen dat er een tijd was waar hun grootouders heel rijk waren, dat ze elke week met het vliegtuig weg gingen, dat ze heel veel eten weggooiden en alles veel beter was!’. Bart moet even lachen, gevolgd door een stevige hoest. ‘Ik weet niet of alles veel beter was hoor. Hebben die vriendjes ook verteld hoeveel mensen toen depressief waren? Hoeveel plastic in de oceaan zat? Hoeveel mensen ziek waren, of alleen?’ Hij staat recht en vindt na wat zoeken nog een oud pak koekjes. ‘Kom, neem een koekje, dan zal ik je eens vertellen over hoe het vroeger echt was’.