Bij het bedenken van manieren om mensen aan te zetten tot duurzaam gedrag komen we vaak bij dezelfde mechanismen uit. Ofwel willen we verbieden en bestraffen (door meer regels, boetes, controles, verplichtingen, wetten, procedures enzovoort) ofwel willen we het goede gedrag belonen (vaak met subsidie of statusverhoging). Maar beide strategieën zijn gebaseerd op hetzelfde uitgangspunt: mensen gaan veranderen omwille van factoren van buitenaf.
Terwijl ik de voorbije weken bezig was elke dag een nieuw ideetje te verzinnen – ideetjes die vaak elementen van straffen of belonen bevatten – was ik net een boeiend boek aan het lezen met een andere kijk op verandering. ‘De essentie van Duurzaamheid, gedrag en bewustzijn’ is geschreven door Nathalie Van Der Borgt en Marco Oteman (ISBN 978 90 6224 5161). Het is onder invloed van hun gedachten dat mijn voorstellen de laatste dagen steeds meer evolueerden naar bewustzijn in plaats van gedragsbeïnvloeding.
Het globale uitgangspunt van het boek is dat de huidige trends rond duurzaamheid vooral ingegeven worden door mogelijke externe bedreigingen. Burgers gaan sorteren omdat ze boetes kunnen krijgen, bedrijven kiezen voor groenere productie omdat het betere marketing oplevert of omdat het moet van de overheid. Op zich niks mis mee, maar uiteindelijk levert dit vooral nieuwe regels op en zijn we vooral bezig met schadebeperking en risicovermijding.
Het is een aanpak die steunt op de vermogens van onze linkerhersenhelft, het deel dat goed is in analyseren, plannen en logica. Het is ook de linker hersenhelft waar ons ik-gevoel (en ego) zich bevinden en waardoor we ons los zien van de alles wat zich in de wereld afspeelt.
De auteurs denken dat we de focus misschien moeten verleggen van het aanpassen van gedrag naar het verruimen van bewustzijn. Dus meer de rechterhersenhelft inschakelen. Daar is er een eenheid tussen onszelf en de wereld, daar is ook de bron van alle creatie en verbeelding te vinden. Als we tot echte duurzaamheid willen komen zal bewustwording een belangrijke rol gaan spelen. Het is via bewustzijn dat we ook komen tot verantwoordelijkheid en verbondenheid.
Echte duurzaamheid kan dus enkel werken als het gebaseerd is op innerlijke drijfveren en niet uit schrik of schuld. En deze verandering is bezig en onvermijdelijk omdat we allen beschikking over een ethisch bewustzijn, we een wil hebben om te leven én we een wil hebben om te komen tot een goed, zinvol en liefdevol leven. Dit is volgens hen ook de reden waarom we in de samenleving sterke tendensen zien opkomen rond delen, voedsel en energie in eigen handen nemen, drang naar onthaasting enzovoort. Als we dus niet meer bezig zijn met het naleven van allerlei regels en voorschriften maar kiezen voor beleven van wat we echt willen krijgen we kracht en vertrouwen om nieuwe dingen te creëren.
Bon, dit klinkt misschien wat wollig, maar het boek is goed onderbouwd, bespreekt een aantal zaken als de paradigmawending, beïnvloeding en aantrekking, het spreekt over macht en vrijheid, waarden en normen. Het sluit tevens goed aan bij de oproep van Welzer waar ik vorige week nog over schreef. Kortom, ik krijg meer en meer het gevoel dat nieuwe inzichten naar boven komen en nieuwe mogelijkheden zich aandienen. Je zal er hier zeker nog meer over kunnen lezen, en ondertussen kunnen we al oefenen om onze rechter hersenhelft wat meer in te schakelen…
Low Impact Man 
In de Mythbster-cursus van het NEF die momenteel lopende is werd vorige keer verwezen naar het gratis boek “Psychology for a better world” door Niki Harré. OP het youtube-filmpje (http://www.youtube.com/watch?v=2zExibEV_PY) worden de kernpunten kort uitgelegd.
Zeker een aanrader als het gaat over duurzaamheid als manier van denken te verspreiden.
LikeLike
Toch mogen we niet vergeten dat de twee hersenhelften zowel letterlijk als figuurlijk verbonden zijn.
Niet dat ik ermee zeg dat alleen verbieden/verplichten of het belonen goed werkt, maar er zijn situaties waarin zulke maatregelen tot een verandering in het denken (en voelen) aanleiding geven.
Denk maar aan de problematiek rond hondenpoep. Terwijl er in het begin ook verzet was tegen de wet die hondeneigenaars verplichte de rommel van hun hond op te ruimen, is het nu zeker niet alleen maar de wetgeving die er mensen toe aanzet dit te doen. De verplichting heeft de visie van veel mensen hierover verandert, waardoor het nu door velen (niet allemaal) ‘normaal’ wordt gevonden dat men de eigen rommel opruimt.
Zo’n fenomeen heeft zich al vaker voorgedaan.
LikeLike
Hoe werkt nu de reclame voor allerlei producten?
Een auto in de natuur of in een lege mooie stad, met een knap wevrouw ernaast? dat spreekt ook naar wat wij echt willen: natuur, mooie stad, lege wegen, mooi weer, aangename mensen. En toch zijn de wagen in files, en vervuilen ze de natuur en de steden.
Iets om te eten? aangename maaltijd met aangename mensen. En toch kopen wij dat ook als wij alleen eten, of met onaangenaamde mensen, of als het echt niet lekker is.
Snoepen? proprere, lachende, kinderen die zeker niet dik zijn, in een mooie tuin. En toch weet iedereen dat kinderen die zich amuseren, vuil zullen zijn.
Bier? vrienden in een aangename omgeving. En toch weten mensen dat ze zullen dit drinken zelf als ze alleen zijn of op een lelijke plaats.
Reclame maakt ook zeker meer gebruik van onze rechts bewustzijn dan de linkse
LikeLike