Rampenplan (#13 – kinderen)

Ik heb al behoorlijk wat gelezen over noodsituaties, maar er is bijzonder weinig info over hoe je daarbij met kinderen omgaat. Het oude gezegde ‘vrouwen en kinderen eerst’ is ondertussen gemoderniseerd tot ‘put on your own mask before helping to put a mask on the child’. Althans voor wie een vliegtuig neemt.

Tijdens de koude oorlog werden Amerikaanse kinderen gedrild met het liedje Duck and Cover. Het duurt maar 1 minuut en is best vermakelijk.

Hoe het concreet moet in situaties van droogte, overstroming of voedselschaarste terwijl je verantwoordelijk bent voor een of meer kinderen is sterk afhankelijk van de leeftijd en de situatie. Natuurlijk ga je alles doen wat mogelijk om je kind te beschermen. Op de site van risico-info staan slechts enkele richtlijnen.

In geval van nood zijn je kinderen je eerste zorg. In sommige omstandigheden (bv. lozing van chemische of radiologische stoffen) zullen de overheden echter aanraden om te schuilen en de kinderen op school te laten. Leerkrachten zullen dezelfde aanbevelingen volgen, zodat je zoon of dochter veilig op school kan schuilen. 

In sommige noodsituaties kan je niet onmiddellijk naar huis. Spreek daarom op voorhand met je gezin een ontmoetingsplaats af, waar je elkaar gemakkelijk kunt terugvinden. Dit kan een sportzaal, school of bibliotheek zijn, of het huis van een familielid.

Leer je kinderen zich te identificeren en de juiste personen te bellen om hen te helpen. Sla de nummers van deze contactpersonen op in het geheugen van hun gsm (als ze er één hebben) of noteer ze in een schrift in hun boekentas. Leer je kinderen ook het nummer 112, 100, 101 te bellen in geval van nood.

(Oeps, ook op de link met de noodnummers geklikt? Het lijkt me dat deze site al een tijdje geen update meer kreeg)

Ik vermoed dat het bij kinderen jonger dan zes niet echt nodig is driloefeningen te houden of keukentafelgesprekken over mogelijke rampen. Als ze naar de lagere school gaan komen thema’s als veiligheid meer aan bod. Het verkeer bijvoorbeeld. Rond gevaren van brand was er een aantal jaren terug ook een campagne gericht op kinderen. Met downloadbare spelletjes…

Wellicht is de actualiteit een goede manier om het thema aan te brengen. Je kinderen krijgen ongetwijfeld ook het nieuws over waterrampen of recordtemperaturen. Het kan een aanleiding zijn om het gesprek aan te gaan wat hier een mogelijk risico is, en wat wij dan kunnen doen. Wie weet is het een leuk (en leerrijk) spel om eens de hoofdschakelaar van de stroom enkele uren uit te zetten. Gegarandeerd een avontuur met de kids!

Je kinderen voorbereiden

Als je schoolgaande kinderen hebt zou je ze kunnen voorbereiden met dit ‘be-ready, the game‘. Nu, ik heb het even geprobeerd en vraag me af hoeveel geld deze grap gekost heeft en of er ooit één kind hier iets uit heeft geleerd. Dit lijkt me dus tijdverlies. Ik vond ook een lespakket voor het derde en vierde leerjaar, dat ziet er alvast wat beter uit. (Ja, er zit ook een kwis in!)

Er zijn natuurlijk nog manieren om je kinderen voor te bereiden op lastige tijden. Je kan ze leren dat een appel met een rotte plek niet in de vuilbak moet. Dat tweedehandskleren ook hip en mooi kunnen zijn. Wat zeker ook een goede voorbereiding is, samen op kamp met de jeugdbeweging of kamperen, bijvoorbeeld in het wild. Zo leren kinderen omgaan met duisternis, onverwachte geluiden, slechts weer en eenvoudig leven. De beste manier om te leren omgaan met gevaar is misschien wel ermee in contact komen.

Risico-vol spelen

Onderzoekers beweren dat kinderen vandaag de minst fitte generatie kinderen in de geschiedenis zijn. Veel schermtijd (dat stomme be-ready game natuurlijk), veel binnen zitten en minder buitenspelen. Dat is misschien niet de ideale voorbereiding op moeilijke tijden. Ik citeer even uit dit interessante artikel bij Bosplus.

Rennen, fietsen, zwemmen, wandelen, klimmen, op ontdekking gaan en spelletjes spelen zijn niet alleen belangrijk vanwege de fysieke activiteit: ze stimuleren ook de verbeelding en creativiteit, helpen ons probleemoplossende vaardigheden te ontwikkelen en stimuleren interactie met anderen en onze omgeving. Vrij buitenspelen – zonder strenge supervisie of organisatie door de ouders – stimuleert met name het welzijn, de sociale en emotionele ontwikkeling en de veerkracht.

Gewoon wandelen of op een schommel zitten is prima, maar nog beter is kinderen de kans geven risicovol te spelen.

Risicovol spelen bevordert de cognitieve, emotionele en motorische ontwikkeling van kinderen, zeggen onderzoekers van de Universiteit Utrecht. Ze willen dat speeltuinen beter ingericht worden om risicovol spel te stimuleren. Kinderen die vaak buitenspelen zijn gezonder, hebben minder last van stress en dragen minder vaak een bril. Een kind dat risico’s neemt tijdens het spelen, leert die beter in te schatten en ook aan te voelen waar zijn grenzen liggen. In de praktijk blijkt echter dat vrij en risicovol spelen steeds meer aan banden wordt gelegd. Tuinen en schoolpleinen worden optimaal beveiligd en speeltuinen worden aangelegd met het idee dat kinderen zich zo min mogelijk mogen bezeren.

Volgens Kirsten Visser, stadsgeograaf bij de Universiteit Utrecht. “ leren kinderen het beste door risico’s te nemen, misschien daarbij eens te vallen, te verdwalen of hun grenzen te overschrijden.” Ze erkent wel dat het als ouder moeilijk is om daar een balans in te vinden. Volgens haar gebeurt buitenspelen voor kinderen tot een jaar of 6 best onder supervisie. Dan komt er een moment waarop het belangrijk is om kinderen zelfstandig te laten spelen en risico’s te laten nemen. “Kinderen leren het beste door eens te vallen of erachter te komen dat die boom eigenlijk toch net iets te hoog was om in te klimmen.”

Voor volwassen die het grootste deel van de tijd op een bureaustoel, een autostoel, een restaurantstoel of tv-zetel zitten lijkt me dat riciso-vol spelen ook een goede voorbereiding.

Trauma bij kinderen

Het is best mogelijk dat kinderen getraumatiseerd worden door wat ze zien of meemaken tijdens een ramp. Uit de wondermooie documentaire ‘the wisdom of trauma‘ heb ik geleerd dat niet elke heftige gebeurtenis tot een trauma leidt. Vooral als je alleen blijft zitten met je gevoelens van angst of verdriet kan een blijvend trauma optreden. Als je kind dus blijft wenen om de hond die meegesleurd is door een modderstroom (om maar iets te zeggen), vraag je kind dan niet om te stoppen of te zwijgen. Zeg niet ‘dat het niet zo erg is’, of dat ‘je snel een nieuwe hond zal kopen’. Je luistert naar het verhaal, je bent nabij en toont begrip voor de gevoelens die er zijn. Zeker onmiddelijk na de gebeurtenis en zolang het nodig is.

Daarnaast helpt het ook de situatie zo veilig en herkenbaar mogelijk maken. Zelfs als je even op de eerste verdieping moet overleven neem je toch tijd om een verhaaltje te lezen, al is het met de knijpkat (antwoord c). Als het internet wegvalt kan je nog steeds een gezelschapspel spelen. Kinderen passen zich doorgaans makkelijker aan dan volwassenen.

En omdat het mentale zo belangrijk is, probeer ik daar tegen maandag een nieuw stukje rampenplan over te schrijven.