Rampenplan (#2 – risiso-analyse)

De toekomst voorspellen is niet mogelijk. Wat wel kan, is in kaart brengen wat mogelijke risico’s zijn. Verschillende bedrijven en overheden zijn hiermee bezig. Er bestaat zelfs een heus vakgebied rond: Integrated Research on Disaster Risk (IRDR). Ook denktanks en gespecialiseerde bureau’s houden zich bezig met inschatten van risico’s. Als we kijken welke dit zijn op wereldvlak is het jaarlijkse Global Risk Report van het Wereld Economisch Forum een aanrader. Hieronder de top tien van de grootste risico’s op dit moment.

Het is duidelijk dat de meeste risico’s gelinkt zijn aan de klimaat- en biodiversiteitscrisis, maar noteer ook dat digitale ongelijkheid en machtsconcentratie, naast cyberattacts en geopolitieke conflicten erbij horen. De ‘livelihood crises’ wil in essentie zeggen dat de armoede terug toeneemt. Dit lijstje is slechts de top tien. In het rapport komen er nog twintig andere voor, gaande van een nucleair conflict tot een beurscrash. Vele van de gebeurtenissen beïnvloeden en versterken elkaar. Tenslotte is er altijd de kans dat een niet-voorziene gebeurtenis opduikt, een zwarte zwaan. Het ontdekken van buitenaards leven of een wereldwijde opstand van de 99% bijvoorbeeld. (Ik laat het aan u in te schatten welk van beiden het meest waarschijnlijk is.) De bedoeling van Ramenplan is vooral op zoek gaan naar wat wij hier en nu kunnen doen in het licht van de komende veranderingen.

Voor onze contreien (West-Europa) zijn de verwachte effecten van klimaatverandering duidelijk: meer extreem weer, hittegolven, droogtes en overstromingen. Ook het vaker voorkomen van allergische reacties en mogelijk oprukken van knokkelkoorts en malaria worden verwacht. Bosbranden zijn wat minder waarschijnlijk (bij gebrek aan bos), maar een knullige legeroefening kan wel voor een stevige heidebrand zorgen. Indirecte gevolgen van klimaatverandering zijn ook mogelijk. Problemen met de stroomvoorziening (te weinig koelwater voor kerncentrales), transport (lage waterstanden kanalen), voedselvoorziening, migratie en conflicten. Over deze en andere mogelijke calamiteiten ga ik het in de volgende delen nog hebben.

Er zijn natuurlijk nog een pak andere mogelijke risico’s voor de lage landen. We weten wel dat we niet wakker moeten liggen van grote aarbevingen, vulkaanuitbarstingen, orkanen, sprinkhanenplagen of tsunami’s. We kunnen dus onze handjes kussen omdat we wat ligging betreft gezegend zijn, anderzijds is dat misschien ook de reden dat we zo slecht voorbereid zijn als er toch eens iets mis gaat. De recente gebeurtenissen in Wallonië zijn daar een goed voorbeeld van.

Tijd echter om een persoonlijke risico-analyse te maken.

Hier wat startpunten voor je eigen risico-analyse

Wateroverlast. Er zijn verschillende manieren om op te zoeken hoe hoog je woning ligt. Voor mijn huis kom ik op 12 meter (topogratische kaart), op 11,3 meter via Geopunt. Voor een stijgende zeespiegel is er geen acuut gevaar hier, maar regenbommen kunnen wel schadelijk zijn. Bij het bestuderen van de hoogtelijnen rondom ons is duidelijk dat water via onze straat richting het lagergelegen gebied aan de Schelde kan stromen. Dus een volle kelder en een tijdelijke rivier in onze straat is wel mogelijk. Wie dichter bij de kust woont doet er goed aan deze kaarten eens te bestuderen. Een apartement kopen aan de kust lijkt misschien een goede investering, maar binnen dertig jaar krijg je het ding niet meer verkocht. Op waterinfo kan je steeds actuele info vinden over grondwaterstanden, risico op overstromingen en waterkwaliteit. Kijk zeker eens na of je in de buurt van een rivier woont.

Chemische risico’s. Ongelukken waarbij chemische stoffen vrijkomen zijn waarschijnlijker in de buurt van industriezones, havens en op transportassen waar vrachtverkeer is. Via Geopunt kan je uitzoeken of er Seveso bedrijven in je buurt zijn. Bij zo’n bedrijven kan een zwaar ongeval ernstige gevolgen hebben voor mens en milieu. In mijn geval ligt er zo een bedrijf op 1,5 kilometer en zijn er nog verschillende in het havengebied. Je daarop voorbereiden is niet evident, al kan je op de site van Sevesobedrijven wel eens kijken wat de procedures zijn mocht er iets mislopen. Bij een chemische ramp wordt er vaak opgeroepen om ramen te sluiten en ventilatiesystemen uit te zetten. Ik woon in een recente luchtdichte woning, wat wil zeggen dat na er na een tijdje te weinig zuurstof is en we hoofdpijn krijgen. Een raam openzetten (met risico op toxische stoffen) is na een tijd dan onvermijdelijk.

Hitte-droogte. Warmere temperaturen, lange periodes van droogte en hittegolven zullen vaker voorkomen. Op de kaarten van het Vlaamse klimaatportaal kan je de risicozone’s zien voor zowel droogte als hitte. In stedelijke gebieden is de temperatuur diverse grader hoger (studies tonen aan dat dit in dichtbebouwde wijken tot 8 graden kan oplopen). Vooral het gebrek aan afkoeling ’s nachts is schadelijk voor de gezondheid. Later ga ik dieper in op mogelijke manieren om je daarop voor te bereiden, hier alvast enkele concrete tips hoe je je huis kan aanpassen aan zowel wateroverlast als hitte.

Allerlei. Daarnaast lopen we allemaal risico als een speficiek systeem niet meer functioneert. Stel dat internet uitvalt, dat door een beurscrash banken hun deuren sluiten of een algemene transportstaking maakt dat supermarkten niet meer worden bevoorraad. Om je voor te bereiden op een hele reeks verschillende mogelijkheden waarover onzekerheid bestaat ga ik morgen een stukje brengen. Dan hebben we het over scenario-planning. (ondertussen zijn vragen en opmerkingen steeds welkom)