dag Herlinde,

Dank je wel voor je handgeschreven brief. Zo’n brieven krijg ik niet vaak. En sorry dat ik je zo in het openbaar een antwoord stuur (ik stuur ook een echte brief terug hoor), maar je brief gaat over een thema dat bij veel (jonge) mensen leeft. Zo schrijf je:

Ik ben namelijk heel hard op zoek naar mijn plaats en mijn rol in de samenleving en de klimaatactie. Daarbij maken een paar zaken het moeilijk. Misschien het meest nog de angst of het besef dat eender wat ik kan doen too little too late zal zijn.

Die angst is heel herkenbaar. Wie een beetje moeite doet zich te informeren weet hoe ernstig de situatie is. De aanslag op de biodiversiteit en steeds duidelijker klimaatverstoring zullen de volgende decennia voor grote problemen zorgen. Dit onder ogen zien zorgt voor kwaadheid, opstandigheid, pijn en vaak ook angst. Dat zijn geen aangename gevoelens. Het helpt ook niet die te ontkennen of ontvluchten. Beter is ze te laten zijn en beseffen dat die gevoelens wijzen op je verbondenheid met andere levende wezens, op je liefde voor onze mooie planeet, op je sterk gevoel voor rechtvaardigheid.

Zelfs al ziet die toekomst er dreigend uit, permanent in angst leven is niet gezond. Zelf probeer ik genoeg tijd te besteden aan alles wat er is om dankbaar voor te zijn. De mensen rond me, de merel in de tuin of de sneeuw die onverwacht voor het raam dwarrelt. Niet alleen de natuur is een dagelijkse bron van verwondering en plezier. Er zijn ook talloze initiatieven van mensen en groepen die wél oprecht bezig zijn met een andere toekomst. Je kent wellicht de site veranderalles, waar je een aantal voorbeelden ziet. Daar even rondkijken zal je een beter gevoel geven dan steeds het meest recente klimaatnieuws volgen.

Maar in je brief lees ik nog een kwestie. Het gevoel dat je er echt alles aan wil doen om de wereld te redden. Ik ken die gedachte ook. De wereld redden, het klinkt een beetje hoogmoedig, dat schrijf je zelf ook. Maar het is niet aan ons om de wereld te redden. Misschien is het meer dan voldoende om te leven op een manier waarop je aandacht hebt voor anderen, waarbij je je eigen voetafdruk beperkt, waarbij je bewust keuzes maakt en tegelijk anderen op ideeën brengt. De wereld zal niet gered worden door acties van individuen, maar de wereld verandert wel door de manier waarop we samen keuzes maken. Onze verantwoordelijkheid nemen, dat is alles wat we kunnen doen. En dat is al heel wat.

Natuurlijk is het goed om gedreven actie te voeren, om je stem te laten horen. Vandana Shiva zei daarover eens: ‘ga voluit voor je idealen, maar laat je geluk niet afhangen van al of niet bereiken van je doel.’ Zo bekijk ik het ook. Ik zal het wel niet meemaken. De transitie naar een rechtvaardige en écht duurzame wereld. Maar ik zal wel proberen rechtop blijven staan in de storm die er aan komt. En ik zal kunnen zeggen dat ik op zijn minst een poging heb gedaan dit te vermijden.

De oprechte vraag wàt er nu misschien toch nog mogelijk of nodig is om de versnelling te bewerkstelligen die nodig is voor een veilige toekomst.

Een echt antwoord heb ik niet. Volgens mij doe je al meer dan het mogelijk. Wat kan dan nog? Vertrouwen hebben dat er steeds meer mensen de juiste keuzes maken. Dat de druk op onze politici en bedrijfsleiders toch eens vruchten zal afwerpen. Beseffen dat veranderingen snel en onverwacht kunnen gebeuren. Beseffen dat de mensheid als het water aan de lippen komt misschien toch van koers zal veranderen. Hopen op het beste, je voorbereiden op het slechtste. Je veerkracht vergroten, leven met minder, en minder afhankelijk zijn van de vernietigende consumptiemachine. Als we dat doen, met respect voor het menselijk en niet-menselijk leven, dan doen we toch al heel wat.

En als je het even niet ziet zitten, andere mensen opzoeken om je angst en hoop te delen.

lieve groeten,

Steven