de eerste ppm-klok

Op pagina 98 van Amor Mundi staat het volgende te lezen (mei 2028):

En kijk, alvast deze gebeurtenis is werkelijkheid geworden.

De Voo?uit heeft de klok er geplaatst op mijn voorstel, en tevens om het eigen ambitieuze klimaatbeleid te onderstrepen. Mijn droom is dat dergelijke klokken op zoveel mogelijk plaatsen verschijnen. (zie deze opinie in De Morgen)

De klok die onze levens zal bepalen.

Gent heeft er een nieuwe torenklok bij. Op het torentje van de Voo?uit staat de eerste publieke ppm klok. Elke voorbijganger kan in één oogopslag zien of we op schema zitten om klimaatchaos te vermijden.  De klok maakt duidelijk dat de tijd om het tij te keren steeds krapper wordt. De ppm-klok is een idee van Steven Vromman en door de Voo?uit geplaatst naar aanleiding van een nieuw ambitieus klimaatplan.

In het midden van de 15e eeuw verschenen de eerste torenuurwerken op de kerktorens. Bij aanvang had de gemiddelde Middeleeuwse boer of handelaar geen benul van wat deze cijfers en wijzers betekenden. Maar al snel vervulden de klokken een belangrijke rol in het dagelijks leven. Voor het aangeven van begin- en eindtijden van de markt, het regelen van de loonarbeid en het openen en sluiten van de stadspoorten leek een precieze tijdmeting noodzakelijk. Uurwerken werden veralgemeend in de 17e eeuw. Vandaag zijn ze overal. In elk lokaal, rond onze pols, op onze smartphone en op de neonborden van de apotheker. Kleuters leren al heel snel hoe belangrijk het is de klok te kunnen lezen. Het lijkt wel van levensbelang.

Hoe het gaat met onze grootste uitdaging – de dreigende klimaatverstoring – kan ook gemeten worden. In 1958 ontwikkelde Charles Keeling een instrument om het aantal deeltjes CO₂ in de atmosfeer te meten. Op het meetstation van Mauna Loa wordt sindsdien dagelijks de concentratie vastgesteld. Ondertussen wordt de CO₂ concentratie nauwkeurig gemonitord vanuit honderden meetpunten en satellieten. Het cijfer is het onweerlegbare fysische bewijs van de menselijke bijdrage aan de broeikasgassen.

De voorbije achthonderdduizend jaar schommelde de concentratie tussen de 180 en 280 ppm (parts per million). Sinds de start van de industriële revolutie gaat het snel omhoog. Op zijn meetstation op drieduizend meter hoogte las Keeling 315 deeltjes per miljoen in 1958. Vandaag staat de teller op 416. Een nooit eerder geziene stijging die we allemaal kennen als de hockeystick (of Keelingcurve).

Wetenschappers zijn het erover eens dat we absoluut de drempel van 450 ppm moeten vermijden. Dan komen we terecht bij kantelpunten en zichzelf versterkende mechanismen, al kunnen die volgens behoorlijk wat experts al vroeger optreden. Met de huidige toename van 2,5 ppm per jaar zitten we binnen 15 jaar aan die drempel. Dan is het wellicht te laat.

Om de klok te laten dalen zijn twee zaken nodig. Een drastische reductie van de uitstoot van broeikasgassen én het versterken van de opname capaciteit van de natuur. Massaal herbebossen en ontharden en elke vorm van ontbossing stopzetten. Een betekenisvolle CO₂-reductie zal slechts kunnen als we alles veranderen. Ons economisch model, ons landbouwsysteem, ons mobiliteitsbeleid, onze politieke cultuur. Dit vraagt moed en langetermijndenken. Twee zaken die nogal eens ontbreken bij onze politici. Gelukkig zijn er ontelbare burgers, ondernemers en organisaties (zoals de Voo?uit) die de klok wel in de gaten houden. Die al het mogelijk doen om de laatste kans te grijpen. Niemand kan als toeschouwer in de tribune blijven zitten. Iedereen kan vandaag beslissen om iets te doen.

Misschien moeten ppm klokken overal in het straatbeeld verschijnen. Op de kerktorens, bij de apothekers, in publieke ruimtes, op scoreborden in voetbalstadia en reclamepanelen. Misschien moeten we onze kinderen leren dat onze toekomst afhangt van dit getal. Hoe we het volgende decennium met deze uitdaging omgaan zal bepalend zijn voor het welzijn van vele generaties.

Steven Vromman (low impact man)

Op 10 februari mag ik deelnemen aan een webinar rond verbeelding en toekomstverhalen, waar ik het uitgebreid over mijn boek zal hebben. Hier alle info. Hier een filmpje.