(Lees hier de start van het verhaal. Klik hier voor het personenregister)
Meteen na de eerste Corona crisis schakelde de digitalisering een versnelling hoger. Big data, 6G, contactloos betaalverkeer, tracing en sensoren waren alom aanwezig. We zouden het leven niet meer laten ontwrichten door een belachelijk virusje dankzij de digitale revolutie. Dat daarmee een nieuwe, nog gevaarlijker afhankelijkheid is geïnstalleerd werd duidelijk die prille lentedagen in maart. Maak kennis met John, de schoonbroer van Bart en lees hoe onze sympathieke personages dag twee zonder social media ervaren (en hoe Minaiwen haar naam kreeg).
Vrijdag 21 maart 2025 – 429.92 ppm
Zodra Bart die ochtend op de speelplaats stapt weet hij dat het geen gewone schooldag wordt. De meeste leerlingen staan druk met elkaar te praten, met hun smartphone in de hand. Enkele jongens kunnen hun tranen niet bedwingen en worden getroost door leeftijdsgenoten. De voorbije nacht zijn achtereenvolgens Hopshat en TikTok op dezelfde mysterieuze manier verdwenen als Facebook, Twitter en Whatsapp. Eenmaal in de klas kijkt Bart de ontredderde groep van 17 en 18-jarige jongens en meisjes aan. Hij wil liever een gesprek met hen voeren over potentiële geopolitieke conflicten maar hij voelt meteen dat dit nu geen zin heeft. Het lijkt wel of de leerlingen vorige nacht allen hun vader, moeder én favoriete huisdier hebben verloren. Hij rommelt even in de schuif van zijn lessenaar en vindt al gauw het handboek ‘omgaan met trauma’s in de klas’. Vorig jaar kregen alle leerkrachten een opleiding over het inspelen op onverwachte schokken. Bart vond dit toen maar een belachelijk idee, maar haalt de brochure toch boven. Hij neemt snel de inhoudstafel door. Verlies van een klasgenoot in het verkeer, getuige van een terroristische aanval, een pandemie, zwaar ongeluk met vader, broer of zus, acute ecologische ramp (met als uitgewerkt voorbeeld de grote overstromingen van de Loire in 2022), zelfmoord van een klasgenoot… Er staan een tiental scenario’s in opgesomd, maar het tegelijk uitvallen van alle sociale media is niet voorzien als mogelijk trauma. Dus zit er niks anders op dan de algemene principes van schokverwerking toe te passen. ‘Ok, dames en heren. Ik denk dat het niet veel zin heeft nu te starten met de les, dus gaan we even de stoelen in een kring zetten. Laat ons met elkaar delen wat de recente gebeurtenissen met ons doen. Emotioneel enzo. Het is belangrijk dat we tijd nemen voor de ongewone situatie waarin we ons bevinden.’ Zodra iedereen in de slordig gevormde kring zit neemt Mona het woord. ‘In wat voor wereld leven we eigenlijk, als ik al geen foto van Pastella kan delen, wat voor zin heeft het allemaal?’. Er klinkt woede en angst in haar stem. Bart knikt meevoelend terwijl hij zich afvraagt of er in Azië al een schot is gelost, en hoe het zou zijn met Arwe en Mare, de kinderen van zijn zus in het verre Boston.
***
Bij de nieuwsredacties is de koorts hoog opgelopen. Alle journalisten zijn op zoek naar informatie over de SMBO, de Social Media Black-Out. Zo wordt het fenomeen ondertussen genoemd op de nieuwssites en radiozenders. De voorbije uren zijn tot ieders verbijstering ook, Wetalk, Instagram, Tumbler en al de rest uit de lucht verdwenen. Overal komen berichten van sociale netwerken die platliggen. Telkens met dezelfde melding ‘because of enough’. Er zijn speculaties over een actie van China dat zo vrije baan wil voor een mogelijke invasie, over de wraak van Noord-Korea na de blokkade van drie jaar geleden. Maar ook een ingreep van Aliens circuleert, net als een onbekend virus dat misschien in elkaar is geknutseld door Artificiële Intelligentie. Anderen gokken op een specifieke zonnestorm met hoogenergetische fotonen die elektronica onklaar maakt. Toch is geen enkele van de hypotheses bevredigend. Internet werkt zonder problemen, de telefoon, het gsm-netwerk, gps-satellieten en televisie evengoed. Precies omwille van het gerichte lamleggen van specifieke sites en platformen en de niet mis te verstane boodschap is kwaad opzet de resterende optie. Een fervente en ongeziene klopjacht op de aanstichters van dit onheil moet zo snel mogelijk van start gaan. Al heeft niemand een flauw idee van waar die zoektocht in godsnaam moet beginnen.
***
In het stadhuis van Gent zit het schepencollege bij elkaar. Net zoals ongeveer op alle plaatsen in de wereld buigen overheden en bevoegde instanties zich over de SMBO. Elke De Cruynaere is nauwelijks zes maanden burgemeester, de eerste vrouwelijke ooit in Gent. Ze maakt een ontspannen indruk en kijkt de kring rond met haar heldere blauwe ogen. ‘Collega’s, zijn er al problemen gemeld nu de sociale media zijn uitgevallen? Vroeger ging het zonder die platformen, dus zo’n issue lijkt me dit niet meteen te zijn’. ‘We moeten als stad toch reageren op wat er gebeurt. We zijn niet voor niks erkend als Smart City, we hebben heel wat starters hier die met dit soort dingen hun boterham verdienen…’. De burgemeester onderbreekt de schepen van economie en middenstand. ‘Oké, oké, dit is lastig voor die bedrijven die helemaal afhankelijk zijn van die media platformen, maar ik wil weten of de veiligheid ergens in het gedrang komt. Zijn er problemen?’ vraagt de burgemeester opnieuw en kijkt de kring van schepenen rond. ‘Wel, dat is het probleem een beetje’ de collega verantwoordelijk voor burgerzaken en communicatie neemt het woord.’ Onze burgers hebben de gewoonte om via Twitter en andere media mogelijke problemen te melden. Maar daar hebben we nu geen zicht op. We krijgen wel meer oproepen via mail en telefoon. Maar het ziet er niet naar uit dat er zich ernstige problemen voordoen’. De groene schepen van welzijn vult aan. ‘Tot hiertoe lijkt het mee te vallen, maar wat als de situatie erger wordt? Als ook de honderden apps die we in de stad gebruiken rond parkeren, voor inschrijven in scholen, voor reserveren van sportterreinen enzovoort uitvallen. Dan kan het toch lastig worden’. ‘En vergeet onze nieuwe app om hondendrollen te identificeren niet’ brengt de schepen van economie nog snel in. ‘Geen doemdenken collega’s’ stelt de burgemeester, ‘er is geen enkele reden om aan te nemen dat er nog bijkomende problemen komen. We sturen gewoon wat meer buurtwerkers op straat, en vragen de politie om alert te zijn. Wat is het volgend punt op de agenda?’ De schepen van stadsontwikkeling Sarah Van Lieferinge die verrassend verkozen was met de burgerlijst ‘stadsgreep’ neemt het woord. ‘Ons verzoek aan de Vlaamse regering om het omstreden contract rond de reclamepanelen te verbreken is opnieuw afgewezen. De actie met de gekaapte reclameborden eind vorig jaar ligt nog zwaar op de maag in Brussel. ‘
***
John dokkert met zijn collega’s op de stoffige weg van Abinsi naar Gboko. De sfeer in de truck is vrolijk. Hier in Nigeria is er wel enige deining over het wegvallen van de sociale netwerken. Aangezien het gsm-netwerk onaangetast is gaat het leven door. Energiek en optimistisch, ondanks de hoge temperaturen. Nog twee weken en de missie zit erop; een veldonderzoek naar de grassroots gezondheidszorg in Nassarawa State ten zuiden van de hoofdstad Abuja. John en zijn collega’s hebben al tientallen lokale gezondheidspunten bezocht en zijn onder de indruk van de preventieve aanpak. Het grootste land van Afrika, dat binnenkort wat bevolking betreft op de vijfde plaats ter wereld zal staan, heeft zich op voorbeeldige wijze ontwikkeld. Na het buiten kieperen van de internationale Farma-industrie en het hernationaliseren van de gezondheidszorg. Vertrouwend op eigen kracht, met een sterke verankering in lokale gemeenschappen is hier een goed werkend gezondheidsmodel opgebouwd. De opdracht van John en zijn team is om op zoek te gaan naar de succesfactoren en na te gaan of het model overgebracht kan worden naar de Europese context. John houdt van dit werk, hij voelt zich niet helemaal thuis in de deftige wereld met veel aandacht voor uiterlijkheden en status. Het is wel eens een bron van spanning, want zijn vrouw Ellen vindt het net wel leuk om mee te doen in de hippe wereld van de moderne globetrotter. Ze geniet ervan de kinderen aan te kleden met dure pakjes van biologisch katoen van gerenommeerde merken. Ze deelt graag op facebook een foto van de frisse salade die ze in een exclusieve organic bar in Boston heeft besteld. John merkt enig leedvermaak bij zichzelf nu hij bedenkt hoe zijn vrouw alvast even van haar sociale media verslaving zal moeten afkicken. Ze komen aan in Gando, waar ze opgewacht worden door een kleine delegatie. Na een hartelijke begroeting en een frisse slok water brengt Gabriëlla, hoofd van het team de logboeken van de voorbije weken. John neemt ze door en roept er meteen zijn Italiaanse collega bij. Er is een plotse toename van patiënten die zijn langs gekomen met ongekende symptomen. Het aantal slachtoffers van een infectieziekte ligt abnormaal hoog. Opvallend, uit de data blijkt dat het om jonge vruchtbare vrouwen gaat. De symptomen zijn vergelijkbaar met die van een infectie van klieren of luchtwegen. Maar na twee dagen gaan de patiënten in shock, blijkt geen enkele behandeling te werken en sterven ze binnen de drie uur. John overlegt met Gabriëlla en zijn collega’s. Dit moet verder onderzocht worden, Covid-19 en Covid-22 zitten nog vers in het geheugen.
***
Britt is deze week nog niet naar de les geweest. Als eerste jaar student AI-VR-ingenieur vindt zij het leuker om met medestudenten aan de toog te filosoferen dan in de les aanwezig zijn. Via SuperSmartSchool kan zij toch alles volgen. Er zijn voldoende ijverige studenten die hun notities delen. En natuurlijk is er ook Minaiwen, haar vriendinnetje, dat voor de duidelijkheid niet haar lief is. Sinds ze op kot zit spendeert ze meer dagen en nachten bij haar. Minaiwen is nog steeds boos op haar ouders omdat die, op zoek naar een originele meisjesnaam, de Lord of the Rings Elf Name Generator hebben gebruikt. Dus laat ze zichzelf Minnie noemen. Zelf spreekt ze haar ouders spottend aan als Legolas en Galandriel. Dat blijken ze niet eens erg te vinden. Toen gisteren na de persconferentie Britt langskwam vroeg Minnie wat ze moest doen zonder sociale media. Britt stelde voor een kaartspel te spelen. Het kostte wat tijd voor Minaiwen de spelregels begreep maar ze hadden samen een fijne avond. Nu is Minnie net de deur uit voor haar hoorcollege over Gen-tech. Britt ontrolt haar rolltop. Ze is verlekkerd op de Science Fiction reeksen op Pirateview en kan uren uitweiden over parallelle universa, steeds meer dimensies en technologische doorbraken. Regelmatig gaat ze in discussie met haar vader, die blijft herhalen dat beschavingen niet alleen komen, maar ook gaan. ‘Ah pa’ reageert Britt. ‘We staan op de drempel van de zesde industriële revolutie, de toekomst kan alleen maar beter worden.’ Ze bezoekt haar favoriete sites op zoek naar verklaringen voor wat er aan het gebeuren is. Kan het uitvallen van de sociale media een voorbode zijn voor andere vormen van systeemfalen? Kan dit leiden tot het uit elkaar vallen van de samenleving? En wat kan je dan best doen om je voor te bereiden? Urenlang bestudeert ze artikelen en sites van Preppers en Doomers, Survivalists en Transistionisten. Britt bekijkt de lijstjes van spullen die je best in huis kan hebben als het echt misloopt. Ze blijft het een belachelijk idee vinden, het einde van de beschaving.
***
Bart zit op de trein naar huis. De stemming is helemaal anders dan gewoonlijk. Mensen praten met elkaar. De schermen die normaal alle aandacht naar zich toe trekken worden nauwelijks nog bekeken, al blijven veel mensen regelmatig checken of het social media-probleem plots zou opgelost zijn. Even onverwacht als het begonnen is. Maar dat gebeurt niet en de discussie is behoorlijk geanimeerd. Onbekenden geven elkaar hun verklaring voor de gebeurtenissen van de laatste 24 uur. Over de impact ervan op hun leven, over hoeveel vrienden ze hadden en nog hebben. In plaats van op hun toestel ervaringen te delen doen de mensen dit nu face tot face. Sommigen klinken duidelijk boos of verdrietig. Anderen vragen zich af wat er nog zal volgen en hier en daar is iemand voorzichtig positief. ‘Ik heb echte vrienden toch altijd beter gevonden dan virtuele’. Bart wil zich niet in het gesprek mengen maar als een oudere gezette dame verklaart dat China achter de shutdown zit kan hij zich niet meer inhouden. ‘Maar mevrouw’ spreekt hij behoedzaam ‘Ook Pingtalk en QQ, de belangrijkste sociale media in China met een miljard gebruikers zijn ondertussen in rook opgegaan.’ ‘Misschien is het vooral een rookgordijn dat men wil optrekken om andere activiteiten te verdoezelen’, zegt een student met een alpaca mondmasker. ‘In deze tijden weet je nooit’. Het slordige uitzicht van de jongeman doet Bart denken aan zijn eigen dochter. Hoog tijd om Britt eens te contacteren, denkt Bart terwijl hij door het raam naar de droge velden en geelgroene weides staart. Het zal ook dit jaar een erg droog voorjaar worden, maar daar kijkt niemand nog van op.
***
Mona is die avond huilend in slaap gevallen. Ze heeft nog een flinke discussie gehad met haar moeder die maar blijft herhalen dat wat er nu gebeurt toch niet zo erg is. Uiteindelijk gaat het maar over wat onnozele berichtjes die worden gedeeld. De wereld is toch niet vergaan? Mona weet niet meer precies wat haar zo kwaad maakte. De verwijzing naar de onnozelheid van haar berichtjes of het relativeren van het hele gebeuren. Voor Mona is de wereld wel degelijk vergaan. Ze beseft dat ze in de klas weinig vrienden heeft. Ze voelt zich moederziel alleen. Haar ouders zijn te oud om te begrijpen hoe drastisch deze gebeurtenis wel is. Mona had voor haar vijfde verjaardag een eerste account gekregen op FacebookForKids. Ze wist dat haar vader ertegen was, gelukkig besefte haar mama toen wel hoe schaamtelijk het zou zijn mocht Mona de laatste van de kleuterklas zijn op dit onschuldig platform. Mona weet niet hoe het nu verder moet. Hoe kan ze binnenkort een studiekeuze maken zonder alle pros en cons uitgebreid af te toetsen via haar veel bezochte facebookpagina? Hoe kan ze ooit een gepaste partner vinden als Tinder en alle andere dating platformen het laten afweten. Pastella sluipt de kamer binnen om zich naast gezicht van de wenende Mona te vleien. Mona geeft de kat een fikse duw. “Doe geen moeite stomme kat” roept Mona “geen fotoshoots vandaag”.
Low Impact Man 