Stop met beweren dat alles goed komt.

We zitten midden in de tweede Corona golf. Zo vaak hoor ik zeggen; het komt wel goed. Alsof we met deze magische formule onszelf ervan willen overtuigen dat we in een nachtmerrie gesukkeld zijn en elk moment wakker kunnen worden. Tijd om de realiteit onder ogen te zien: het komt niet allemaal goed. Meer nog, het ergste moet nog komen. Daarom, een oproep voor een hoopvolle toekomst.

Met Covid-19 komt het niet meer goed. Zelfs al hebben we binnen een half jaar een vaccin en kunnen we als het goed gaat binnen twee jaar zeggen dat de pandemie voorbij is. Voor de vele duizenden doden komt het nooit meer goed. De trauma’s bij degene die achterblijven, bij de zorgverleners, de jongeren en kinderen zullen blijvende littekens achterlaten. Voor de mensen die door Corona nog dieper in armoede geduwd worden zal het niet snel goed komen. De economische gevolgen van deze gezondheidscrisis kunnen we nog niet overzien. Ze zullen ongetwijfeld die van de financiële crash van 2008 overtreffen, wat wil zeggen nog meer ellende. En dan moet het ergste nog komen.

Tijd dus om onder ogen te zien dat het feestje op zijn einde loopt. Het feestje dat begon in de jaren vijftig met als motto: meer, groter, verder en sneller. We hebben een historische periode gekend van ongeziene economische groei en welvaart. Zelfs al zijn de vruchten ervan nooit eerlijk verdeeld, we kunnen stellen dat de meerderheid van de mensheid erop is vooruitgegaan. Om het feestje aan de gang te houden is echter een gigantische input nodig. Fossiele brandstoffen, goedkope arbeid, grondstoffen, regenwouden, vruchtbare bodem, een eindeloze stoet planten- en diersoorten. De output bestaat uit een enorme berg afval, broeikasgassen, uitgeputte bodems en oceanen, ongelijkheid, overwerkte en ontevreden mensen. In de jaren zeventig werd al eens geopperd dat dit niet kon blijven duren. Vandaag zitten we behoorlijk dicht bij het doemscenario dat de Club van Rome als een mogelijkheid zag. Het einde van het feestje.

Hoe ernstig de Covid-crisis ook is, de overheid beschikt over een onuitputbare voorraad geld, er komt water uit de kraan, de winkels liggen vol, internet werkt en pakjes worden snel en accuraat geleverd.  Zo kunnen we vanuit onze verwarmde huizen, met een thuis geleverde pizza en een frisse pint rustig naar de Slimste mens kijken. Dat terwijl we ons bevinden in wat ‘de grootste crisis sinds WOII’ genoemd wordt. Wat ons de komende jaren te wachten staat kan niemand voorspellen. Maar dat er nog een aantal schokken op ons afkomen zal iedereen wel beseffen. De klimaatverstoring zal steeds harder voelbaar worden, we zullen onszelf nog wel eens de voet schieten. De veelgeplaagde natuur heeft allicht nog een paar verrassingen in petto. Dat zal invloed hebben op voedselvoorziening, waterbeschikbaarheid, migratiestromen en mogelijke conflicten. Of we dan nog onbekommerd in ons fauteuil zullen liggen is nog maar de vraag. Zoals Randall Caesar het onlangs in de Standaard zei: ‘Het is finaal naar de knoppen, we zullen moeten leren te leven met een imploderende maatschappij’. 

Terwijl u dit leest komen wellicht een paar gedachten naar boven. Zo’n vaart zal het toch niet lopen? Hier zal het wel meevallen? We vinden er nog wel iets op. Er zijn geen problemen, alleen kansen! Begrijpelijk, maar niet afdoende. Als we de komende calamiteiten op een enigszins humane manier willen doorkomen is de eerste stap de ernst van het probleem inzien. Politici die beweren dat ‘als we nu ons best doen we binnenkort weer onbekommerd zullen kunnen reizen, shoppen en tafelen’ maken het vooral erger. Ze blijven het waanidee voeden dat eindeloze groei op een eindige planeet mogelijk is. Ik hoop dat ooit eens een politica (de kans is groot dat het een vrouw is) opstaat en volgende woorden uitspreekt.

‘Lieve mensen. Het feestje is over. We hebben veel plezier gehad maar de kosten zijn niet langer te verantwoorden. We laten een gigantische schulden- en afvalberg over aan onze kinderen. Gezien de enorme consumptie van antidepressiva lijkt het trouwens niet voor iedereen zo’n prettig feest.  We stoppen met fuiven, tijd om de boel op te ruimen. Het goede nieuws is dat er meteen kansen komen om beter te leven. Heel wat oplossingen zijn beschikbaar, we kunnen daarmee de aankomende storm nog afzwakken. De illusie van alsmaar meer, groter, verder en sneller moeten we achter ons laten. Dat is het oude verhaal. Het nieuwe verhaal gaat over een andere respectvolle relatie met de natuur. Het gaat over samenwerking in plaats van elk voor zich. Het gaat om kwaliteit in plaats van kwantiteit, om innerlijke groei in plaats van economische groei. Het gaat over goed leven, voor iedereen, binnen de grenzen van de planeet. De Aarde blijft genereus genoeg om iedereen te voorzien van water, lucht, voedsel en wat nodig is om goed te leven. Als we de beschikbare middelen rechtvaardig verdelen en onze hebzucht beteugelen is er een kans dat we de komende storm doorstaan. Laat wel één ding duidelijk zijn, niemand kan beloven dat alles goed komt.’

—

Wie denkt dat ik overdrijf met deze vooruitzichten kan het uitgebreide artikel van Jem Bendell ‘deep adaptation’ lezen. Of kijken naar deze documentaire (ondertiteld dankzij de Waerbeke Stichting), daar komt Bendell ook uitgebreid aan bod.

Wie aan de slag wil gaan met de overrompelende gevoelens die opduiken als we beseffen dat het feestje over is, dit is een aanrader.