Een van de betere boeken die ik recent heb gelezen is ‘Hoeveel is genoeg’ van Robert en Edward Skidelsky. Het boek gaat over de vraag “wat hebben we nodig om goed te leven” en maakt duidelijk dat het huidige model van competitie, concurrentie en groei een heilloze weg is die ons helemaal niet gelukkiger maakt.
De twee auteurs (vader en zoon), beginnen hun verhaal bij Keynes die in de jaren 30 voorspelde dat we binnen de eeuw – nu dus ongeveer – niet meer dan vijftien uur zouden moeten werken dankzij verdere productiviteitswinst én het bereikt hebben van alle essentiële behoeften. Wat Keynes niet had voorzien is dat we blijkbaar nooit genoeg hebben en dus maar blijven werken om overbodige spullen te kopen.
Volgens de Skidelsky’s heeft dit te maken met een trekje van de mens zelf (op zoek gaan naar status en bezit) dat echter door het kapitalistische model sterk is uitvergroot, waardoor alle andere waarden zowat naar de achtergrond zijn verdwenen. Het is een analyse die je meer en meer hoort, onder andere bij Sedlacek, Achterhuis en Verhaeghe.
In het boek wordt redelijk kritisch geschreven over de klimaatactivisten die de grenzen aan de groei (en de CO2 uitstoot) aangrijpen om economische groei in vraag te stellen. Uiteindelijk stellen ze, moeten we niet kiezen voor genoeg omwille van een wetenschappelijke noodzaak, maar omwille van ethische redenen. Want stel dat er toch plots een manier gevonden wordt om CO2 makkelijk te verwijderen, zullen we dan weer door gaan met produceren en consumeren? Daarom pleiten ze voor het aanpassen van het typische ‘milieubewustzijn’ tot ‘goedlevenmilieubewustzijn’. Een handig woord is het niet, maar wel een interessante denkpiste.
In het boek proberen ze ook aan te geven wat nu de ‘basisgoederen’ zijn die je nodig hebt om te kunnen spreken van een goed leven. De vertaling is een beetje ongelukkig, maar ik gebruik de termen uit het boek. Dit zijn ze:
- gezondheid (niet alleen lichamelijk, maar ook vrij van stress en welvaartziektes)
- geborgenheid (daarmee bedoelen ze vooral omschrijven als zinvol werk)
- persoonlijkheid (vrijheid om bijvoorbeeld je eigen huis te bezitten)
- harmonie met de natuur
- vriendschap
- echte vrije tijd
Je kan het evengoed met andere termen formuleren, maar wat zeker duidelijk is, je hebt geen grote ecologische voetafdruk nodig om goed te kunnen leven. Er zitten trouwens ook wat suggesties in over hoe de overheid de voorwaarden hiervoor zou kunnen voorzien. Een interessant boek om cadeau te doen aan collega’s of vrienden die blijven zweren bij materiële groei als enige manier om vooruit te komen.
Low Impact Man 
Een reactie op “hoeveel is genoeg?”