Boeddhisme en ecologie

Het blijft me toch verbazen hoeveel ‘werelden’ er zijn. Gisterenavond ben ik naar de lokalen van “Zensangha” gegaan om te luisteren naar de lezing over ‘Healing Ecology: a buddhist perspective on the eco-crisis’ door David Loy Sensei.

Bij aankomst werd ik vriendelijk ontvangen en kreeg ik een korte rondleiding in de voormalige melkerij waar nu medidatieruimtes zijn ingericht. En zoals elke plek zijn eigen codes heeft is dat ook hier het geval.  Geen deelnemerslijsten, geen toegangsgeld (wel een vrijwillige bijdrage achteraf) geen bar, wel water a volonté.  Schoenen uit, elkaar begroeten met de ‘namaste’ groet en  kussens op de grond  om te luisteren. Gelukkig waren er ook wat stoelen voor mensen als ik die het niet gewoon zijn om 2 uur op de grond te zitten luisteren. Een vijftig tal aanwezigen, een zeer rustige en hartelijke sfeer toch wel anders dan bij de typische lezingen. Wat me ook opviel, ik was een van de enigen met een notitie-boekje.

De inhoud dan. Het is zo goed als onmogelijk om de toch wel diepgaande gedachtengang van de lezing weer te geven. Af en toe werden er ook Boedhistische termen gebruikt die ik niet helemaal begrijp. Toch een poging om wat toelichting te geven. De volledige tekst van de lezing is echter ook hier te vinden.

De kern van het verhaal is dat er een grote parrallel is tussen de persoonlijke situatie waarin we zitten en die van de biosfeer.  Volgens het Boedhisme is het ‘zelf’ een constructie die we van kindsaf aan opbouwen en die ervoor zorgt dat er een gevoel van afscheiding van de wereld ontstaat. Dit zorgt voor angst en onrust (en bijvoorbeeld een onstilbare honger naar consumptie). Deze angst maakt ook dat we verward zijn over wie we zijn en wat de zin in van het leven. En pogingen om er iets aan te doen (status verwerven, macht opbouwen, rijkdom,…) maken het vaak erger.  Aangezien het ‘zelf’ een constructie is kunnen we er ons ook niet van ontdoen. De weg naar de ‘awakening’ is dan ook het bewustworden van deze situatie en het besef van niet-dualiteit waardoor we in staat zijn om anderen te helpen.

En hoe zit het met de wereld? Ook de menselijke beschaving is een constructie gebaseerd op een aantal aannames waardoor er een collectief gevoel van afscheiding ontstaat wat dan weer collectieve angst veroorzaakt. Daarbij wees hij vooral om de obsessie die in onze samenleving bestaat rond groei, vooruitgang en controle. Deze angst veroorzaakt verwarring over de rol van de mensheid, en zogenaamde oplossingen bijvoorbeeld van technische aard maken het probleem alweer groter. Hij verwerpt ook het idee dat we ‘terug naar de natuur moeten’, want we zijn nog altijd helemaal een deel van de natuur. Het besef van deze eenheid (of interdependentie) is hetgene wat ons kan bevrijden en ervoor kan zorgen dat we de biosfeer gaan herstellen.

Zo samengevat klinkt het wellicht abstract, maar het basisidee bevalt me wel en heb ik ook in andere vormen en plaatsen zien opduiken. Zolang we niet tenvolle beseffen dat we 100% deel zijn ons ecosysteem blijven we het mishandelen. De transitie die we nodig hebben op vele vlakken kan enkel als er ook sprake is van een innerlijke transitie.

Er waren natuurlijk heel wat vragen, vaak vanuit de drang om iets te doen. Hier had David Loy geen pasklaar antwoord voor. Het Boeddhisme vraagt om steeds goed te doen, zelfs al weten we niet of het uiteindelijk zal helpen.  Hij gaf aan dat het inderdaad kan dat de mensheid het niet zal overleven, maar in dit geval is het ook omdat ze het niet waard is om te overleven. We moeten ons niet te veel bezighouden met de vraag of we optimistisch of pessimistisch moeten zijn, de essentie is om zo veel mogelijk de goede dingen te doen.

Wat mij betreft zeker een boeiende avond, die misschien meer vragen dan antwoorden oplevert. En misschien wat ongewone inzichten voor wie bezig is met  de praktische kant van ecologische leven. Daarom des te meer reden om daar ook stil te staan bij. De belangrijkste knop die we moeten omdraaien is niet die van de thermostaat, maar een knop in ons hoofd.

Oja, omdat Boeddha naar het schijnt veel gevoel voor humor had is volgend filmpje ook wel leuk. De mop is ‘een Boeddhist komt binnen in een pizzeria en vraagt: ‘maak me één met alles’. En kijk dan hoe de Daila Lama daarop reageert.