Gisteren heb ik  het eerste college meegemaakt in de reeks ‘storytelling voor duurzaamheid‘ van de impact-academy in Utrecht. Ik heb er kennis mogen maken met een bijzonder inspirerende man; Matthijs Schouten. Natuurfilosoof en ecoloog, geïnspireerd door onder andere het Bhoedisme bracht hij een prachtig verhaal over de beelden die we als mens hebben van de natuur, en de impact van deze beelden op ons gedrag. Wie niet veel tijd heeft kan even proeven van zijn visie in dit korte stukje. (een fragment uit een boeiende Tegenlicht reportage over ecosysteemdiensten)

Wie een kwartiertje kan vrijmaken (en wat Engels verstaat) kan hieronder meteen de samenvatting van het college van gisteren volgen. Een aanrader voor iedereen die zich soms wanhopig voelt ten opzicht van wat er in onze wereld aan het gebeuren is…

Net op de dag dat het tien jaar geleden is dat ik voor het laatst in een vliegtuig zat was er een Panorama reportage over dit thema. De aankondiging klonk veelbelovend: ‘Vliegen wordt gratis, het klimaat is de dupe’. De reportage zelf is echter een vreemd staaltje journalistiek. Zo wordt wel gewezen op de effecten van het groeiend vliegverkeer, de uitstoot van broeikasgassen, de impact op omwonenden en op de toeristische bestemmingen. Geert Noels laat het oude ballonnetje van een vliegtaks nog eens op. Terwijl hij zegt dat het jammer is dat het vliegverkeer niet in de klimaatakkoorden is opgenomen zit hij zelf vrolijk aan de stuurknuppel van een vliegtuig – van cognitieve dissonantie gesproken.

Maar dan verandert de toon, er wordt gewezen op de groeikansen van de luchtvaart, met als ‘goede’ voorbeelden Schiphol en Reykjavik die drie maal sneller groeien dan Zaventem. Het gaat over nieuwe technologieën die vliegtuigen wat zuiniger maken (zonder kritische bedenkingen over het feit dat dit totaal niet opweegt tegen de voorziene groei). Een paar bonzen van Brussels Airport komen zeggen dat groei de oplossing is en de regering daar dringend moet voor kiezen. Dus is de conclusie van journalist Steven De Craene: de politiek moet dringend een algemene vliegwet ontwikkelen want ‘de luchthaven en de passagiers zitten er op te wachten’.  Van het milieu is hier al lang geen sprake meer, vragen stellen bij de geplande groei, dat gaat te ver. Al bij al een bedroevende reportage van de openbare omroep, die gewoon braaf de standpunten van de luchtvaartindustrie herhaalt.

Misschien ook niet te verwonderen als je ziet dat de helft van de VRT-programma’s voorafgegaan worden door reclame voor auto’s, en in de andere helft vliegtuigtickets worden weggegeven….

Wie zich wil aansluiten bij de campagne tegen goedkoop vliegen kan zich trouwens hier aanmelden: zomerzondervliegen.

 

In deze tijden is het meer dan ooit belangrijk dat burgers  en organisaties hun stem laten horen. De tijd dringt maar dit is nog niet doorgedrongen tot de onze ‘leiders’. Gelukkig zorgen het actievoeren regelmatig voor succes. Denk maar aan het bos van Essers dat uiteindelijk gered zal worden en de heroïsche strijd van Ademloos en Ringland tegen het eerste Oosterweel plan.

De luchtkwaliteit zal trouwens meer een meer een thema worden waar burgers hun stem laten horen. Denk maar aan de groeiende protesten aan scholen tegen het autoverkeer, de doorbraak in Gent waar een actiegroep eindelijk alle partijen op een lijn kreeg om de E17 op termijn niet langer door de stad te laten lopen.

Soms blijkt dat humor en creativiteit sterke wapens zijn om op zijn minstens wantoestanden aan te klagen. Daarvan getuigd deze actie van BosPlus. Met een kwinkslag naar een film slaagden ze erin de aandacht te vestigen op het falend beleid van onze milieuminister!

Dit weekend voor het eerst gebruik gemaakt van ‘To Good to go’, een app die voedselverspilling tegen wil gaan. Eerste stap is de de app op je Fairphone zetten (het werkt ook op een minder verantwoord toestel) en dan kan je meteen kijken wat het aanbod is. Gerangschikt volgens nabijheid. Dus had ik snel iets gevonden in de buurt  nauwelijks 600 meter van huis. Via de app kan je dan meteen reserveren en betalen, met de New-B kredietkaart (al werkt het ook met minder verantwoorde betaalkaarten). Dan ga je gewoon de maaltijden ophalen op het afgesproken tijdstip (met je eigen doosjes). In dit geval een verse maaltijd bij de Kantine, bestaande uit een pastasalade, een chili sin carne én een stukje appeltaart, voor 3,9 euro!

Het idee erachter is simpel, er zijn nogal wat restaurants die overschotten hebben, die ze moeten weggooien als ze niet verkocht geraken. Met deze app hebben de uitbaters toch nog een kleine opbrengst, een beter geweten, mogelijk nieuwe klanten en minder afval! Voor de gebruiker is er het voordeel van een verse maaltijd aan halve prijs. Als de term win-win al ergens gepast is, dan is het hier. Zo zie je maar, het kan echt anders.

(en ik weet dat dit natuurlijk enkel werkt met een smartphone en To Good to go nog niet overal actief is, maar dat mag toch geen reden zijn om het niet te promoten)

Een programma als ‘Tegenlicht’ zou ook niet misstaan op onze openbare zender. Gelukkig kunnen we dit via internet allemaal makkelijk bekijken. De laatste uitzending gaat bijvoorbeeld over de ‘Worsteling van de Groenmens’ ofwel de vele vragen en dilemma’s waar mensen die ecologischer willen leven mee te kampen krijgen. Best herkenbare getuigenissen van mensen die het niet goed weten, de eigen keuzes goedpraten of er met een grapje vanaf willen komen.

Naar het einde toe zegt Babette Porcelijn iets waar ik me helemaal in kan vinden. Als je in orde bent met de grote keuzes, kan je best wat relaxer zijn met de kleine dingen. En voor wie het nog niet zou weten: de grote dingen zijn vlees, auto, vliegen, energiegebruik, spullen, en blijkbaar ook elektronica – en indirect ook wel kinderen. Ook interessant is de quote van Renee Lertzman; ‘we zullen het met wat minder moeten doen, maar als we goed kunnen uitleggen dat we daar uiteindelijk wel beter kunnen van worden kan de mens dit wel aan.’ (en daar zou ik nog aan toevoegen als ook de inspanningen eerlijk verdeeld worden).

En verder kan je je ook afvragen waarom de programmamakers als ondertitel hebben gekozen: ‘Hoe krijgen we de broodnodige gedragsverandering voor elkaar zonder veel comfortverlies?’ Want als duidelijk is hoe verwoestend onze levensstijl is, is het misschien wel onmogelijk om die levensstijl af te bouwen zonder comfortverlies.

Voor mocht u het nog niet gezien hebben, neem zeker even tijd om de Pano-raportage over de luchtvervuiling aan scholen te bekijken. Het is alweer geen verhaal om vrolijk van te worden, en maakt duidelijk hoe verwoestend onze levensstijl is voor de jonge en zelfs nog niet geboren generaties. Het is een beetje vreemd dat uit de reportage bijna de conclusie valt te trekken dat we maar beter naar het platteland verhuizen, want daar is de lucht toch ietsje beter. Maar hoe meer mensen dit doen, hoe meer er nog rond gereden wordt natuurlijk.

In die zin zijn de woorden van Hans Bruynickx wel duidelijk; dit is een structureel probleem dat een structurele oplossing vraagt. Bijvoorbeeld meteen stoppen met het subsidiëren van vervuilende salariswagens (merendeel diesels). De stapjes die nu gezet worden zoals ‘cash for car’ en ‘mobiliteitsbudget’ zijn kleine stapjes die de keuze grotendeels bij het individu laten. Ze getuigen vooral van politieke angst om echt in te grijpen. Wellicht zullen we binnen vijf jaar vaststellen dat slechts enkele procenten daar gebruik van maken, en dat het probleem alleen nog groter is geworden.

Wellicht gaat het sneller als nog meer wetenschappelijk onderzoek, nog meer acties en nog meer burgergroepen diesel aan de kaak stellen. Net zoals bij tabak moeten we met alle mogelijke middelen duidelijk maken dat er drastische maatregelen nodig zijn. Wat mij betreft mag op enkele dieselauto een grote sticker hangen: ‘dieselrijden is schadelijk voor de gezondheid en die van uw medemensen’.

Oja, er worden nog steeds mensen gezocht voor het volgende groot onderzoek rond fijn stof!

 

 

Dat ons economisch model gebaseerd op groei en competitie aan de oorzaak ligt van zowat alle sociale en ecologische problemen waarmee te maken hebben is ondertussen wel voldoende bekend. Zowel de klimaatcrisis, de wooncrisis, het verlies aan biodiversiteit, de armoede en zoveel andere kwesties maken duidelijk dat ‘de markt’ dit niet kan oplossen, integendeel.

Het is natuurlijk een pak moeilijker nieuwe economische modellen te bedenken die wel rekening houden met de grenzen van de planeet en een rechtvaardige verdeling. Met de ‘Donut’ economie brengt Kate Raworth wel een goede voorzet. Je kan hier het interview zien in de afspraak. Ook Christian Felber brengt een aantal interessante ideeën waar het niet meer gaat over groei. Zonder dat hier het ultieme antwoord te vinden is zorgen deze denkers in elk geval voor discussie. Laat ons hopen dat hun boeken ook gelezen worden in de opleidingen economie (en de Vlerick schools…)