Joanna Macy is zaterdagnacht overleden. In het bijzijn van haar geliefden heeft ze afscheid genomen van het leven. Ze zal blijven leven bij heel veel mensen die ze zelf heeft geïnspireerd.
Zomertijd is voor mij leestijd, dus nog een boekbespreking van een andere indrukwekkende vrouw. ‘Dubbelganger, een reis naar de spiegelwereld’ van Noami Klein (niet te verwarren met Naomi Wolf). We kennen Noami Klein natuurlijk van haar boeken ‘No Logo’, ‘The shockdoctrine’ en ‘No Time’ stuk voor stuk vlijmscherpe analyses van het kapitalistische systeem en de kwalijke gevolgen ervan voor de mens en de Aarde. ‘Dubbelganger’ verscheen in 2023 en is een heel ander boek, en toch ook weer niet.
In dit boek beschrijft ze haar persoonlijke ervaring met een soort dubbelganger. In dit geval Noami Wolf, oorspronkelijk een feministe maar sinds corona en vermaarde complotdenker en grote fan van Trump en de Qanon- beweging. Het lijkt een wat mager startpunt voor een boek van ruim 500 pagina’s, maar doorheen de verschillende hoofdstukken bewijst Klein dat ze een begenadigd denker en analyst is. Ze graaft diep in de literatuur en films over dubbelgangers en beschrijft hoe – met corona als versneller – mensen zich laten meeslepen door complotheorieën en fake news. Ze toont hoe extreem-rechts er succesvol in slaagt de nieuwe communicatie middelen in te zetten en hoe veel beter dan links gevoelens van onbehagen weten te capteren.
Bijzonder actueel is het hoofdstuk waarbij ze (als Joodse) toelicht hoe de Holocaust geen uitzonderlijke gebeurtenis is, maar een voortvloeisel van het Europese kolonialisme, waar concepten van minderwaardige volkeren en zelfs concentratiekampen hun oorsprong kennen. Wat in Israël gebeurt is geen ‘etnisch conflict tussen twee starre, onverzoenlijke semitische broedervolkeren’, maar ‘het laatste hoofdstuk in het verhaal van de totstandbrenging van de moderne wereld, een wereld die nu in brand staat.’ Ze schreef dit enkele maanden voor de oorlog in Gaza begon.
Naast veel aandacht voor psychologische motieven waarom mensen en regimes wandaden kunnen plegen bekijkt Klein ook het systeem. In een van de vele citaten verwijst ze naar Sally Weintrobe die de huidige uitdaging beschrijft als een strijd tussen betrokkenheid en onverschilligheid. Volgens Klein versterkt het kapitalisme ‘onze onverschillende, competitieve eigenschappen en laat ons op elk betekenisvol gebied in de steek.’ Uiteindelijk pleit ze voor collectieve antwoorden en coalities met iedereen die op een of andere manier te lijden heeft onder dit systeem. Ze pleit voor collectieve oplossingen die het individualisme overstijgen. ‘Ons idee van de wereld dat we hadden, verkruimelt voor onze ogen. (…) Het betekent dat we nu, tussen de puinhopen, kunnen gaan bouwen aan iets betrouwbaarders, iets wat ons vertrouwen waardig is en beter in staat is de komende schokken op te vangen.’
Low Impact Man 