de voetafdruk van een basisinkomen?


Ondertussen heb ik de Panorama reportage over het basisinkomen met aandacht bekeken. Mocht je ze gemist hebben, je kan de uitzending hier integraal herbekijken. Ik ben ik elk geval nog enthousiaster geworden van het idee, al zijn er natuurlijk nog vragen over hoe je dit best zou invoeren en hoe hoog het basisbedrag moet zijn.

Eén kwestie kwam niet aan aan bod in de reportage, wat zou de ecologische impact hiervan zijn? Ik kan me voorstellen dat behoorlijk wat mensen blijven werken – zoals ook blijkt uit de verhalen van mensen die win-for-life winnen. Dat wil zeggen dat de koopkracht meteen een screenshopanoramastuk hoger wordt, en mensen in grotere huizen gaan wonen, meer op vakantie gaan en meer spullen kopen. Zuinig omspringen met pakweg verwarming is dan ook niet meer echt nodig. Dit zou dus geen goede zaak zijn voor onze ecologische voetafdruk.

Anderzijds zullen er een pak mensen zijn die hun pendeljob opgeven en niet meer elke dag uren in de file gaan staan. Mensen die plots hun dromen najagen en tijd nemen om te doen wat ze graag doen. Heel wat mensen zullen terug zelf brood bakken, hun kleren herstellen of groenten kweken. Nog anderen zullen het basisinkomen gebruiken om een zaakje op te starten. Dit zou dan weer goed kunnen zijn voor de transitie naar een koolstofarme samenleving.

Veel zal dus afhangen van de zogenaamde ‘tax-shift’ die de voorstanders van het basisinkomen ook bepleiten. Dat wil zeggen dat vervuiling en gebruik een pak duurder worden, terwijl arbeid goedkoper wordt. Als dit voldoende drastisch gebeurt (met een echte koolstoftaks) dan zal het veel te duur zijn extra vliegreizen te boeken of energie te verspillen, terwijl goedkopere arbeid een pak nieuwe jobs kan creëren. Waarbij de vraag opkomt of er dan voldoende kandidaten zijn om die jobs in te vullen, aangezien we allen toch een basisinkomen hebben?

En zo komen we bij een derde element naast het basisinkomen en een koolstoftaks, namelijk een veel kortere werkweek. De combinatie van die drie zou dus wel eens de oplossing voor veel problemen kunnen zijn: armoede, ongelijkheid, milieuvervuiling en stress.  (PS: er staat ook een stukje over deze ‘grote ideeën’ in mijn nieuwe boek).

Wat de programmamakers ook nog hadden kunnen doen; de mening vragen van alle politieke partijen. Het basisinkomen stond ooit in het programma van open-VLD en Groen, ik ken ook CD&V’ers en SP-A’ers die ervoor gewonnen zijn.  Zou het dan ten minsten niet de moeite zijn om over de breuklijnen van links en rechts heen het idee  eens grondig te onderzoeken?

15 reacties op ‘de voetafdruk van een basisinkomen?’

  1. Ik ben niet enthousiaster geworden na het bekijken van die uitzending en ik denk dat Francine Mestrum meer dan terechte zaken zegt!

    Volgens mij is het ook veel complexer dan op het eerste zicht lijkt en zal er nog héél veel water naar de zee moeten stromen eer er zoiets zal komen. Het klinkt aantrekkelijk, maar de neoliberale mentaliteit is de laatste jaren zo exponentieel toegenomen dat we beter eerst die weer proberen om te buigen. Anders blijft zelfs een basisinkomen dweilen met de kraan open… En daar hoort ook de enorme ecologisch impact- die nu al niet meer te overzien is- bij!

    Like

    Beantwoorden

    1. Beste Griet,
      Een systeem dat slecht werkt, zoals het neo-liberale ontegenzeggelijk doet (armoede vergroot, klimaat naar de knoppen aan ’t gaan,..) , daar moet je niet aan sleutelen, want dat wordt in het beste geval ‘niet slecht”. Maar ‘niet slecht ” is dus niet goed hé . Beter het paradigma in vraag stellen en iets anders in de plaats stellen.
      Maar ik begrijp je reactie wel; de mens is per definitie irrationeel voorspelbaar: houdt van het status quo, hecht niet echt veel belang aan de toekomst en is heel gevoelig voor sociale druk. Vandaar dat we met zijn allen, rationeel wetend dat we onze eigen leefomgeving naar de Filistijnen helpen, collectief in de negatie blijven zitten en eigenlijk als mensheid weinig tot niets ondernemen om het tij te keren. Groepen individuen doen dat wel, maar spijtig genoeg zijn we nog steeds met te weinig…. en we hebben niet veel tijd meer om het tij tegen te houden (laat staan te keren).

      Like

      Beantwoorden

  2. Steven,
    Anderzijds zullen werkgevers voor ‘gewone’ jobs geneigd zijn minder te gaan betalen aangezien de potentiële werknemer toch al vijftienhonderd Euro heeft. Voor impopulaire en lastige/vuile werkjes zullen ze echter, terecht, meer moeten aanbieden om werknemers te vinden. Misschien een incentive om die eerder mensonwaardige jobs te automatiseren. Agalev/Groen was inderdaad in de jaren tachtig een pleitbezorger van het basisinkomen, maar stond daar toen helemaal alleen mee… Stillekens aan is dat ondergesneeuwd. Hebben het ook niet echt opgepakt toen Vivant het terug aankaartte… Hopelijk wordt het nu meer dan een academische oefening@;

    Like

    Beantwoorden

  3. Ik ben een gematigd voorstander van het basisinkomen. We moeten inderdaad het inkomen, en het kunnen toekomen aan de sociale grondrechten door elke burger, los koppelen van formele, betaalde arbeid. Maar het is zeker geen oplossing voor alle problemen. Want naast financiële armoede, is er ook culturele, emotionele, sociale en intellectuele armoede. Dat geldt zowel voor de samenleving als voor individuen. Een voorbeeld van die paradox is de schulden die goedbetaalde voetballers hebben. Of goedbetaalde arbeiders met loonbeslag. Dus naast een basisinkomen is het nodig om een goed werkend middenveld én een goede hulpverlening te organiseren. Dat hoeft niet in tegenstelling te zijn met het basisinkomen, ook niet financieel. Het eerste wat moet gebeuren is dat burgers, middenklasse evengoed als de rijken, opnieuw een sociaal contract aangaan met de gemeenschap en met de staat. Dus opnieuw kiezen om via de staat onze gemeenschappelijke infrastructuur, zowel fysiek, sociaal als financieel te organiseren. Nu is bijna niemand nog langer bereid om dat via de staat, via de overheid te doen. De staat is iets wat we wantrouwen.
    Het tweede dat moet gebeuren is een sterke vereenvoudiging van het overheidsapparaat, waardoor de overheid meer inhoudelijk resultaten kan boeken, meer dan louter procesresultaten.
    Het derde is dat voor een aantal dingen er iets moet bestaan tussen privaat kapitaal en publiek kapitaal. Want hoe het kapitaal zich beweegt, bepaalt hoe de samenleving er uit ziet en welke bedrijven en organisaties er komen, dus ook welk soort tewerkstelling.
    Er zal ook grote behoefte zijn aan secundaire tewerkstelling: materialen kringloop, kringloopsector, onderhoud allerhande, mens intensieve dienstverlening. Want een aantal mensen zal heel graag willen werken om meer te verdienen, maar de paradox van de arbeidsmarkt wordt niet kleiner met het invoeren van een basisinkomen.
    De logica zelve is dat inderdaad de vermogens bijdragen tot dat basisinkomen. Zij krijgen er heel wat voor terug: sociale vrede, een goed investeringsklimaat, betere werknemers aan een veel lagere (rechtstreekse) kost, etc.
    Bovendien ontstaan die vermogens in het beste geval door het afromen van winsten ontstaan uit meerwaarde. Een basisinkomen is dus een herverdelende strategie. Let wel, een deel van de mensen die wel meerwaarde produceren (waardoor het systeem betaalbaar blijft) zullen een substantieel deel zien vertrekken naar het herverdelend mechanisme. Dat wil zeggen dat de oude strijd tussen vakbonden (via loon delen van de winst naar zich toe trekken) en de werkgevers (zoveel mogelijk winst maken met een zo laag mogelijke kostenstructuur, dus ook kost van mensen) vervangen wordt door een gezamenlijke afdracht in de richting van een groep mensen die niet tot de ene of andere categorie behoren. En nooit tot één van de categorieën zullen behoren. Wat het basisinkomen dus ook oplevert is helderheid over wie nu eigenlijk echt tot de arbeidsmarkt behoort en er echt ‘thuis hoort’. Anders gezegd: wat is het reële aanbod en de reële vraag op de arbeidsmarkt en hoe verhouden die zich tot elkaar in termen van profielen en prijs.
    Dus samen met het basisinkomen zullen we moeten afstappen van het idee dat ‘arbeid’ (zoals nu: job, functie, mandaat en loon) de sleutel is tot identiteit en zingeving van het individu.
    Sinds de industriële revolutie hebben we immers geleerd dat ons hele leven draait rond het economisch nut van elk individu. We meten ook elkaar af aan beroep, loon en sociaal – economische positie. Vaak vragen we bij een kennismaking: wat doe jij zoal in het leven? En dan doelen we niet alleen of niet zozeer op de inhoudelijke aspecten maar op de positie die we iemand toekennen.

    Dus als het basisinkomen een hefboom kan zijn, dan graag. Maar niet als een generieke oplossing waarbij de individuele verantwoordelijkheid nog groter wordt (want de meesten kunnen die verantwoordelijkheid simpelweg niet dragen…)

    Like

    Beantwoorden

  4. Mij lijkt het ook zeker de moeite waard om hierover verder na te denken en mogelijk uit te proberen.
    Maar zoals het filmpje zegt: je krijgt een basisinkomen zonder voorwaarden; doe er mee wat je wilt. Wat met mensen met een drugs/alcohol/shopverslaving?
    En iets helemaal anders: wat met bijvoorbeeld knelpuntberoepen in het onderwijs, techniek, wetenschap, zorgsector,…? Als er een deel van de mensen er mee stopt omdat het niet meer echt moet dan zal de kwaliteit waarschijnlijk wel stijgen omdat alleen de echt gemotiveerde mensen zullen blijven werken maar het aanbod zal dalen en daardoor minder toegankelijk zijn.
    Zal de drang om op die vlakken in te grijpen/bij te sturen dan niet te sterk worden?

    Like

    Beantwoorden

      1. Ja, bij mij ook. Ik onthoud toch ook het experiment in afrika waar je zag hoe er in het dorp “één grote familie” onstond : van concurrenten in miserie naar collega’s in dromen. Ik heb een vermoeden dat in dat soort samenleving problemen als bvb de zorg voor dementerende bejaarden ook wel een oplossing krijgt die je vanuit ‘ons’ model nog niet ziet

        Like

    2. verslaafden zijn er altijd, en zullen er altijd zijn; of ze het nu zelf moeten betalen of met een basisinkomen…. mss zal er dan wel minder aan verslaving gelinkte criminaliteit zijn? Ik ben zelf leerkracht SO, en ik zou niet stoppen, maar mijn uren flink minderen, om (tijdelijk) de pieken in mijn werkjaar tot een aanvaardbaar en werkbaar niveau te brengen, tot de kinderen groot zijn. Veel leerkrachten (ook instromers uit “de privé”!)haken af omdat de werkdruk te groot is. Die werkdruk pak je dan zo meteen aan.

      Like

      Beantwoorden

  6. Het gaat mij vooral over: ‘basisinkomen voor iedereen, geen voorwaarden’. Mij komt dit over als een extreem liberaal voorstel verpakt in een dun sociaal velletje.
    Als er dan toch onverwachte problemen optreden dan zal het excuus zijn van: je krijgt toch al geld, los het zelf maar op.
    Ik stel mij de vraag of het huidige systeem eigenlijk niet het beste is wat we kunnen krijgen: het is een soort chaotische voortgang met meevallers en tegenvallers maar op de langere termijn is de trend positief. Ja, er zullen altijd problemen zijn om op te lossen maar wat moeten we anders ganser dagen doen?
    Bovenstaande is te beschouwen op maatschappelijk niveau en niet op individueel vlak.

    Like

    Beantwoorden

    1. Het basis inkomen veronderstelt niet noodzakelijk het ‘individueel schuldmodel’. Er zijn altijd ‘individuele verantwoordelijkheden’ en ‘systeemverantwoordelijkheden’. De kunst is die helder te krijgen, juist te benoemen en in het juiste mandje te leggen. Daarbij moeten we ook durven vast stellen dat een aantal mensen hun ‘eigen’ verantwoordelijkheid niet kunnen opnemen (en soms niet willen opnemen) , en dus zal ook dat stuk door de gemeenschap moeten worden gedragen. Onvoorwaardelijk basisinkomen moet dus samengaan met een voldoende zorg en hulpverleningssysteem. Geld vervangt immers niet de nood aan intellectuele, sociale, emotionele en culturele ondersteuning…
      De voorstanders van het OBI verbinden er , van links tot rechts, een hele reeks consequenties die er niet intrinsiek mee verbonden zijn…

      Like

      Beantwoorden

Plaats een reactie